ΑΘΗΝΑ, 21/08/2015

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

   Σας αναδημοσιεύουμε από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της Κυριακής 16/08/2015, την άποψη του ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Λυκ. Λιαρόπουλου, ειδικού επί οικονομικών θεμάτων στο χώρο της υγείας, με τίτλο " Η κρίση, η υγεία και η Αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ", προς ενημέρωση σας. 

   Πριν από λίγες ημέρες δημοσιεύθηκαν τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τις δαπάνες υγείας του 2013. Βασισμένα στο Διεθνές Σύστημα Λογαριασμών Υγείας του ΟΟΣΑ, μας επιτρέπουν να αποτιμήσουμε την επίπτωση της κρίσης στα οικονομικά της υγείας την 4ετία 2009-2013. Η οικονομική διάσταση είναι μία μόνο πλευρά της ιστορίας, αλλά δίνει πληροφορίες σχετικά με το ποιος πληρώνει για ποιες υπηρεσίες και ποιος παράγει αυτές τις υπηρεσίες. Εξόχως πολιτικά ζητήματα για ένα κόμμα και μία κυβέρνηση που λέει ότι έχει πολιτική «ματιά» σε θέματα με κοινωνικό ενδιαφέρον, αλλά δεν τα πάει καλά με τους… αριθμούς.

   Η κύρια διαπίστωση είναι ότι ώς το 2013 «χάθηκαν» 7,4 δισ. ευρώ, ή το 32% της συνολικής δαπάνης υγείας 23,2 δισ. του «ανέμελου» 2009. Από αυτά, 6,1 δισ. ευρώ ήταν απώλεια δημόσιας δαπάνης και μόνο 1,4 δισ. μείωση ιδιωτικής δαπάνης των νοικοκυριών. Από τη δημόσια δαπάνη, η μερίδα του λέοντος αφορά την κοινωνική ασφάλιση, που έπεσε στο μισό, δηλαδή 5,4 δισ., ενώ η κρατική δαπάνη έπεσε μόνο κατά 24,7%. Την κρίση στην υγεία «πλήρωσαν» εργαζόμενοι ασφαλισμένοι και φορολογούμενοι, καθώς και ο άνεργος ανασφάλιστος από την τσέπη του.

   Το ότι η συνολική δαπάνη υγείας έπεσε από 9,76% του ΑΕΠ σε 8,64% το 2013 δεν λέει πολλά, αφού εξακολουθεί ως ποσοστό να είναι συγκρίσιμη με άλλες χώρες του ΟΟΣΑ. Η κατάσταση γίνεται δραματική όταν δούμε ότι η ιδιωτική δαπάνη ανέρχεται τώρα σε 3,1% του ΑΕΠ, έναντι 1% του μέσου όρου στον ΟΟΣΑ. Η δε δημόσια δαπάνη έπεσε σε 5,5% του (δραματικά χαμηλότερου) ΑΕΠ, πολύ κάτω και από το 6%, που προέβλεπε το δεύτερο μνημόνιο. Η άγνοια και οι προκαταλήψεις της τρόικας, μαζί με την ατολμία και την ελλιπή προετοιμασία των κυβερνήσεων και την ανεπαρκή τεκμηρίωση των υπηρεσιών που διαπραγματεύθηκαν έφεραν την καταβαράθρωση των οικονομικών μεγεθών.

   Η δραματική υποχρηματοδότηση του συστήματος υγείας θα έχει τραγικές επιπτώσεις στο επίπεδο υγείας. Οπως προκύπτει από τα δεδομένα, οι πολίτες στερήθηκαν βασικές υπηρεσίες, αφού ο τομέας με τη μεγαλύτερη πτώση είναι η εξωνοσοκομειακή περίθαλψη, δηλαδή οι δαπάνες για ιατρικές, προληπτικές και διαγνωστικές υπηρεσίες. Οι δημόσιες δαπάνες μειώθηκαν κατά 30%, και οι δαπάνες των νοικοκυριών κατά 50%. Οι πολίτες ανέβαλαν ή αγνόησαν συμπτώματα και πιθανά προβλήματα με επιπτώσεις που θα φανούν σύντομα. Αντίθετα, στη φαρμακευτική περίθαλψη, όπου η «αναβολή» δεν είναι εύκολη, την τεράστια και εν πολλοίς δικαιολογημένη μείωση της δημόσιας δαπάνης κατά 47%, αναπλήρωσε η αυξημένη κατά 19% ιδιωτική δαπάνη. Τέλος, στη νοσοκομειακή περίθαλψη η υποχώρηση του δημόσιου τομέα κατά 34%, και ειδικά της κοινωνικής ασφάλισης κατά 57%, αναπληρώθηκε με την αύξηση της ιδιωτικής δαπάνης κατά 20% και του τζίρου των ιδιωτικών νοσοκομείων κατά 11,4%.

   Η θηριώδης μείωση των δημοσίων δαπανών, όπως έχω τονίσει και σε πρόσφατο άρθρο μου, οφείλεται στην αδυναμία των κυβερνήσεων να τεκμηριώσουν τις θέσεις τους έναντι της τρόικας. Το «ξεχείλωμα» των δαπανών ώς το 2009, κυρίως στο διάστημα 2006-2009, δημιούργησε την εντύπωση «λίπους», που συνέβαλε στη «στοχοποίηση» της υγείας στην προσπάθεια δημοσιονομικής προσαρμογής. Η έλλειψη αξιόπιστων οικονομικών δεδομένων ώς το 2013 , και η παροιμιώδης αδυναμία της διοίκησης αφαίρεσαν από την κυβέρνηση τη δυνατότητα αντίστασης στις απαιτήσεις της τρόικας.

   Η επιτροπή που συστήθηκε τον Ιανουάριο του 2011 υπό τον καθηγητή Ηλία Μόσιαλο, ως σύνδεσμος με την τρόικα και αξιολογητής της κυβερνητικής προσπάθειας προσαρμογής, ατόνησε μετά την παραίτησή του. Μόλις το 2013 ξεκίνησε μια συστηματική προσπάθεια συνεργασίας με την τρόικα, σε επίπεδο κυβέρνησης, αλλά η ζημιά είχε ήδη γίνει.

   Το «σεληνιακό τοπίο» που περιγράφει η παράθεση των αδρών μεγεθών παρέλαβε το 2015 η νέα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Λόγω «επαγγελματικής διαστροφής», παρακολουθώ από κοντά το έργο της. Η μόνη συγκεκριμένη ενέργεια ώς τώρα είναι η «κατάργηση του 5ευρου».

   Οποιος παρακολουθεί τα οικονομικά των νοσοκομείων, αλλά και οι υπάλληλοι και οι ίδιοι οι χρήστες των υπηρεσιών συμφωνούν ότι το μέτρο όχι μόνο στοίχισε έσοδα, αλλά επέτεινε το χάος από την έλλειψη έλεγχου στην προσέλευση των ασθενών. Το υπόλοιπο «έργο» της κυβέρνησης στην υγεία στο εξάμηνο περιορίζεται σε αμφιλεγόμενες «διευθετήσεις» στον χώρο του φαρμάκου και την απέλπιδα, αλλά, ως τώρα αλυσιτελή, προσπάθεια του υπουργού να «απολύσει» τους διοικητές των νοσοκομείων. Για μία κυβέρνηση που είχε ασκήσει εντονότατη κριτική στις προηγούμενες στη βάση της «ανθρωπιστικής κρίσης», το έργο της, κρινόμενο ακόμη και από ιδεολογικά και πολιτικά συγγενείς χώρους, όπως το Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο του Ελληνικού, κρίνεται ως επιεικώς ανεπαρκές.

   Σήμερα, η ασφυκτική στενότητα πόρων, επιβάλλει την αναδιάταξη και αξιοποίησή τους. Το 2011 μού ζητήθηκε να ερευνήσω την αναδιοργάνωση του νοσοκομειακού χάρτη. Μάθαμε πολλά και ενδιαφέροντα.

   Πρώτον, ότι υπάρχει μικρός νομός με τέσσερα νοσοκομεία. Επίσης, ότι, αν τα 140 κρατικά νοσοκομεία γίνονταν 100, με μετακινήσεις προσωπικού, τα οικονομικά των νοσοκομείων θα ήταν καλύτερα. Τρίτον, ότι οι «πρόωρες συντάξεις» και οι αποχωρήσεις προκαλούν δραματική έλλειψη νοσηλευτικού προσωπικού. Η κυβέρνηση, όμως, επαναπροσέλαβε «καθαρίστριες», σχολικούς φύλακες και απολυμένους της ΕΡΤ. Αν υποχρεωθεί να τους «ξανα-απολύσει», ας σκεφθεί ότι στοιχειώδης ευαισθησία ενός «κοινωνικού» κόμματος επιβάλλει την άμεση αύξηση της χρηματοδότησης της υγείας σε βάρος άλλων πελατειακών δαπανών. Η κοινωνία θα κρίνει αυστηρά όταν «σκάσει» η «βόμβα νοσηρότητας». Ο λαϊκισμός βλάπτει και την υγεία.
* Ο κ. Λυκούργος Λιαρόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών.

Αθήνα, 01/07/2015

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ 

Επειδή οι στιγμές που περνάει η πλειοψηφία του Ελληνικού λαού είναι εξαιρετικά κρίσιμες και επειδή θα χειροτερέψουν, χρειάζεται ψυχραιμία από όλους, γνώση, ανοιχτό μυαλό και τη συνείδηση σε πλήρη λειτουργία, για να αποφύγουμε τραγικές καταστάσεις.
   Γι ' αυτόν τον λόγο αναδημοσιεύουμε από το capital.gr δύο άρθρα, το ένα του Κ. Στούπα με τίτλο " Συνέλληνες ψηλά το κεφάλι " και το άλλο του Γ. Τσαμουργκέλη με τίτλο " Η ¨διαπραγμάτευση¨ και η κατάντια μας. Πως φτάσαμε εδώ; ", τα οποία άρθρα θα αυξήσουν την γνώση μας που είναι το ισχυρότερο όπλο του ελεύθερου και δημοκρατικού πολίτη.

Συνέλληνες ψηλά το κεφάλι

   Όποιο και να είναι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της Κυριακής οι εξελίξεις που έχουν δρομολογηθεί για τις επόμενες μέρες, εβδομάδες και μήνες λίγο έως καθόλου μπορούν να αλλάξουν.
Μερικές από τις καταλυτικές εξελίξεις θα είναι οι εξής:
   Οι τράπεζες θα αργήσουν να ανοίξουν ξανά. Η επάνοδος μιας ομαλοποίησης θα πάρει τουλάχιστον μήνες και η πλήρης ομαλοποίηση χρόνια. Τα σενάρια αν θα ανοίξουν με ευρώ ή δραχμή θα τα εξετάσουμε στη συνέχεια.
   Όσοι εγγυώνται καταθέσεις ή είναι ψεύτες ή δεν ξέρουν τι τους γίνεται. Οι τράπεζες χρωστάνε 125 δισ. στον ELA, όση είναι και η λογιστική απεικόνιση των καταθέσεων. Συν "κόκκινα" δάνεια κλπ. Αυτό που έγινε στην Κύπρο νομίζω πως θα θυμίζει παιδική εκδρομή…
   Οι μισθοί του ιδιωτικού τομέα είτε καταβληθούν είτε όχι λίγο θα βοηθήσουν με κλειστές τράπεζες. Οι επιχειρήσεις μαζικά αδυνατούν να καταβάλλουν μισθούς. Οι εργαζόμενοι του ιδιωτικού τομέα ήδη μπαίνουν μαζικά σε διαθεσιμότητα και η ανεργία θα εκτοξευθεί.
   Ένας μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων που είχαν επιβιώσει τα τελευταία χρόνια θα βάλει λουκέτο. Αν το προηγούμενο ήταν ύφεση αυτό που ξεκίνησε θα είναι Αρμαγεδδών.
   Τα έσοδα του δημοσίου και οι ασφαλιστικές εισφορές θα καταρρεύσουν ήδη από τον Ιούνη και πλήρως από τον Ιούλη. Άρα, μισθοί και συντάξεις του δημοσίου καταβάλλονται για τελευταία φορά ολόκληρα.
   Μέσα στους επόμενους μήνες ασχέτως αν θα πρόκειται να γίνει με δραχμή ή με ευρώ, μισθοί και συντάξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα θα επαναπροσδιοριστούν από μηδενική βάση.
   Θυμάστε που λέγαμε καλύτερα μείωση 20, 30 ή 50% οργανωμένα παρά χάος και επαναπροσδιορισμός από μηδενική βάση; Ήρθε η ώρα να αποδειχτεί ποιοι ήταν οι πραγματικοί φίλοι του λαού ως συνόλου και ιδίως των πιο αδυνάμων που θα υποφέρουν πιο πολύ σε αυτές τις ανακατατάξεις.
   Τα μόνα συναλλαγματικά διαθέσιμα που διαθέτει η χώρα είναι τα 30-40 δισ. ευρώ που βρίσκονται στα στρώματα. Αν το κράτος επιχειρήσει να τα υφαρπάξει από τα στρώματα όπως είχε προβλέψει τις προάλλες ένας Ευρωβουλευτής, θα κρυφτούν στα όρη και τα ποτάμια της επικράτειας.
   Άρα, σύντομα θα παρατηρηθούν ελλείψεις στα ράφια και τα πρατήρια.
   Το να επιχειρήσουν να βάλουν δελτίο ο Λαφαζάνης και ο Λαπαβίτσας και κάποιοι άλλοι που είναι ανεπαρκείς ακόμη και να τυλίγουν σουβλάκια στον Κάβουρα, το θεωρώ εκ των προτέρων αποτυχία. Οι πολιτικές εξελίξεις θα σαρώσουν τα πάντα...
   Ασχέτως λοιπόν αποτελέσματος δημοψηφίσματος την Κυριακή, οι εξελίξεις αυτές έχουν δρομολογηθεί και εξελίσσονται ραγδαία πλέον.
   Ευρώ ή δραχμή...
    Αν υποθέσουμε πως επικρατήσει το ΟΧΙ. Ο κύριος Τσίπρας ίσως έχει τη ψευδαίσθηση πως αυτός θα παίξει κάποιο ρόλο στις διαπραγματεύσεις. Κατά την γνώμη μου είναι απίθανο να συμβεί αυτό... Ούτε μια στο εκατομμύριο να κάνουν βήμα πίσω.
   Υπάρχουν οι εξής επιλογές είτε να υποχωρήσει, είτε να παραιτηθεί, είτε να σχεδιάσει τη μετάβαση στη δραχμή. Μόνο κάποιες διάνοιες του μεγέθους Λαπαβίτσα και Μακρή μπορούν να καθίσουν σοβαρά να σχεδιάσουν την μετάβαση στη δραχμή εν μέσω ανθρωπιστικής κρίσης.
    Μετάβαση σε εθνικό νόμισμα χωρίς συναλλαγματικά αποθέματα για εισαγωγή καυσίμων και τροφίμων δεν έχει καμιά τύχη. Ανθρωπιστική κρίση σημαίνει "σκληρή" διαπραγμάτευση με τον Σόιμπλε και τον Μοσκοβισί για την αποστολή τραίνων με ρύζι και μακαρόνια.
   Τα περί Ρωσίας και Κίνας είναι αστειότητες. Η Ελλάδα έχει αξία για τις χώρες αυτές σαν μέλος της ΕΕ και της Ευρωζώνης.
   Ποιος απομένει ικανός να μας δώσει 30-40 δισ. τα επόμενα χρόνια για  να σηκώσουμε την χώρα από τα ερείπια; Η ΕΕ και η Ευρωζώνη με την υποστήριξη των ΗΠΑ. Είναι απίθανο όλοι αυτοί όμως να κάνουν οποιαδήποτε συμφωνία με τον κ. Τσίπρα και το κ. Βαρουφάκη.
   Άρα, στην πρώτη φάση οι πολιτικές εξελίξεις αφορούν κυβέρνηση Εθνικής Σωτηρίας και μετά εκλογές.
   Στην εκδοχή αυτή η χώρα μόνο από ατύχημα μπορεί να βρεθεί εκτός ευρώ. Αν εξυπηρετούσε την κυβέρνηση το σενάριο αυτό θα το επεδίωκε. Όμως δεν λύνει κανένα πρόβλημα ίσα-ίσα που τα περιπλέκει. Παρόλα αυτά επειδή η ιστορία είναι κυρίως μια σειρά από ατυχήματα, οι πιθανότητες ενός Grexit είναι κοντά στο 50%.
    Αν επικρατήσει το ΝΑΙ
   Και στην περίπτωση αυτή οι τράπεζες θα παραμείνουν κλειστές και άδειες. Οι μισθοί δεν θα καταβληθούν κλπ κλπ. Θα υπάρξουν πολιτικές εξελίξεις κατά μερικές μέρες νωρίτερα.
   Στο σενάριο αυτό οι πιθανότητες Grexit είναι κάτω από το 50%.
   Πιστεύω σταθερά πως η Ελλάδα είναι καλύτερα να μείνει στο ευρώ για λόγους οικονομικούς, γεωπολιτικούς και κυρίως πολιτισμικούς. Το μέσα ή έξω σε σχέση με αυτά που έχουν δρομολογηθεί να γίνουν τις επόμενες εβδομάδες και μήνες είναι επουσιώδες.
   Αυτό που είναι πιο επικίνδυνο από το ΝΑΙ ή το ΟΧΙ στο Ευρώ είναι ο υφέρπων εθνικός διχασμός, που έχει καλλιεργήσει η κυβέρνηση στην προσπάθεια να καλύψει τις τεράστιες ευθύνες που φέρει για την κατάληξη των πραγμάτων.
   Όλοι πρέπει να δείξουμε ψυχραιμία καθώς βρισκόμαστε πάνω στο ίδιο καράβι και όπου είναι να πάμε θα πάμε όλοι μαζί. Δεν πρέπει να επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος και οι εχέφρονες της κάθε πλευράς θα πρέπει να νουθετήσουν τους θερμοκέφαλους.
   Συνέλληνες ψηλά το κεφάλι, καταιγίδα είναι θα περάσει. Είχαμε χτίσει ένα κάστρο στην άμμο και το νερό το έχει διαβρώσει. Θα το ξαναχτίσουμε λίγο πιο πέρα...
   2) Ο Θουκυδίδης για τα δεινά του εμφυλίου πολέμου
   Σ’ αυτές τις ακρότητες έφτασε ο εμφύλιος πόλεμος (στάσις) και προκάλεσε μεγάλη εντύπωση γιατί ήταν ο πρώτος που έγινε. Αργότερα μπορεί κανείς να πή ότι ολόκληρος ο ελληνισμός (τὸ Ἑλληνικὸν) συνταράχτηκε, γιατί παντού σημειώθηκαν εμφύλιοι σπαραγμοί. Οι δημοκρατικοί καλούσαν τους Αθηναίους να τους βοηθήσουν και οι ολιγαρχικοί τους Λακεδαιμονίους. όσο διαρκούσε η ειρήνη δεν είχαν ούτε πρόφαση, αλλά ούτε τη διάθεση να τους καλέσουν σε βοήθεια. Με τον πόλεμο, όμως, καθεμιά από τις αντίπαλες πολιτικές παρατάξεις μπορούσε εύκολα να βρή ευκαιρία να προκαλέσει εξωτερική επέμβαση για να καταστρέψη τους αντιπάλους της και να ενισχυθή η ίδια για να ανατρέψει το πολίτευμα. Οι εμφύλιες συγκρούσεις έφεραν μεγάλες κι αμέτρητες συμφορές στις πολιτείες, συμφορές που γίνονται και θα γίνωνται πάντα όσο δεν αλλάζει η φύση του ανθρώπου, συμφορές που μπορεί να είναι βαρύτερες ή ελαφρότερες κ’ έχουν διαφορετική μορφή [66] ανάλογα με τις περιστάσεις.
   Σε καιρό ειρήνης και όταν ευημερή ο κόσμος και οι πολιτείες, οι άνθρωποι είναι ήρεμοι γιατί δεν τους πιέζουν ανάγκες φοβερές. Αλλ’ όταν έρθη ο πόλεμος που φέρνει στους ανθρώπους την καθημερινή στέρηση, γίνεται δάσκαλος της βίας κ’ ερεθίζει τα πνεύματα του πλήθους σύμφωνα με τις καταστάσεις που δημιουργεί. Ο εμφύλιος πόλεμος, λοιπόν, μεταδόθηκε από πολιτεία σε πολιτεία. Κι όσες πολιτείες έμειναν τελευταίες, έχοντας μάθει τι είχε γίνει αλλού, προσπαθούσαν να υπερβάλλουν σ’ επινοητικότητα, σε ύπουλα μέσα και σε ανήκουστες εκδικήσεις. Για να δικαιολογούν τις πράξεις τους άλλαζαν ακόμα και τη σημασία των λέξεων. Η παράλογη τόλμη θεωρήθηκε ανδρεία και αφοσίωση στο κόμμα (φιλέταιρος), η προσωπική διστακτικότητα θεωρήθηκε δειλία που κρύβεται πίσω από εύλογες προφάσεις και η σωφροσύνη προσωπίδα της ανανδρείας. Η παραφορά θεωρήθηκε ανδρική αρετή, ενώ η τάση να εξετάζωνται προσεκτικά όλες οι όψεις ενός ζητήματος θεωρήθηκε πρόφαση για υπεκφυγή. Όποιος ήταν έξαλλος γινόταν ακουστός, ενώ όποιος έφερνε αντιρρήσεις γινόταν ύποπτος. Όποιον επινοούσε κανένα τέχνασμα και πετύχαινε, τον θεωρούσαν σπουδαίο, κι όποιον υποψιαζόταν σύγκαιρα και φανέρωνε τα σχέδια του αντιπάλου, τον θεωρούσαν ακόμα πιο σπουδαίο. Ενώ όποιος ήταν αρκετά προνοητικός, ώστε να μην χρειαστούν τέτοια μέσα, θεωρούσαν ότι διαλύει το κόμμα και ότι είναι τρομοκρατημένος από την αντίπαλη παράταξη. Με μια λέξη, όποιος πρόφταινε να κάνη κακό πρίν από άλλον, ήταν άξιος επαίνου, καθώς κ’ εκείνος που παρακινούσε στο κακό όποιον δεν είχε σκεφτή να το κάνη.
   Αλλά και η συγγένεια θεωρήθηκε χαλαρότερος δεσμός από την κομματική αλληλεγγύη, γιατί οι ομοϊδεάτες ήσαν έτοιμοι να επιχειρήσουν ό,τιδήποτε, χωρίς δισταγμό, και τούτο επειδή τα κόμματα δεν σχηματίστηκαν για να επιδιώξουν κοινή ωφέλεια με νόμιμα μέσα, αλλά αντίθετα, για να ικανοποιήσουν [67] την πλεονεξία τους παρανομώντας (οὐ γὰρ μετὰ τῶν κειμένων νόμων ὠφελίας αἱ τοιαῦται ξύνοδοι, ἀλλὰ παρὰ τοὺς καθεστῶτας πλεονεξίᾳ). Και η μεταξύ τους αλληλεγγύη βασιζόταν περισσότερο στη συνενοχή τους παρά στους όρκους τους στους θεούς. Τις εύλογες προτάσεις των αντιπάλων τους τις δέχονταν με υστεροβουλία και όχι με ειλικρίνεια για να φυλαχτούν από ένα κακό αν οι άλλοι ήσαν πιο δυνατοί. Και προτιμούσαν να εκδικηθούν για κάποιο κακό αντί να προσπαθήσουν να μην το πάθουν. Όταν έκαναν όρκους για κάποια συμφιλίωση, τους κρατούσαν τόσο μόνο όσο δεν είχαν την δύναμη να τους καταπατήσουν, μη έχοντας να περιμένουν βοήθεια από αλλού. Αλλά μόλις παρουσιαζόταν ευκαιρία, εκείνοι που πρώτοι είχαν ξαναβρεί το θάρρος τους, αν έβλεπαν ότι οι αντίπαλοί τους ήσαν αφύλαχτοι, τους χτυπούσαν κ’ ένοιωθαν μεγαλύτερη χαρά να τους βλάψουν εξαπατώντας τους, παρά χτυπώντας τους ανοιχτά. Θεωρούσαν ότι ο τρόπος αυτός όχι μόνο είναι, πιο ασφαλής αλλά και βραβείο σε αγώνα δόλου. Γενικά είναι ευκολώτερο να φαίνονται επιδέξιοι οι κακούργοι, παρά να θεωρούνται τίμιοι όσοι δεν είναι δόλιοι. Οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν να κάνουν το κακό και να θεωρούνται έξυπνοι, παρά να είναι καλοί και να τους λένε κουτούς. Αιτία όλων αυτών ήταν η φιλαρχία που έχει ρίζα την πλεονεξία και την φιλοδοξία που έσπρωχναν τις φατρίες να αγωνίζονται με λύσσα. Οι αρχηγοί των κομμάτων, στις διάφορες πολιτείες, πρόβαλλαν ωραία συνθήματα. Ισότητα των πολιτών (ἰσονομία πολιτικὴ) από την μια μεριά, σωφροσύνη της αριστοκρατικής διοίκησης (ἀριστοκρατία σώφρων) από την άλλη. Προσποιούνταν έτσι ότι υπηρετούν την πολιτεία, ενώ πραγματικά ήθελαν να ικανοποιήσουν προσωπικά συμφέροντα και αγωνίζονταν με κάθε τρόπο να νικήσουν τους αντιπάλους τους. Τούτο τους οδηγούσε να κάνουν τα φοβερώτερα πράματα επιδιώκοντας να εκδικηθούν τους αντιπάλους τους, όχι ως το σημείο που επιτρέπει η δικαιοσύνη ή το συμφέρον της πολιτείας, αλλά κάνοντας τις αγριότερες πράξεις, με μοναδικό κριτήριο την ικανοποίηση του [68] κόμματος τους. Καταδίκαζαν άνομα τους αντιπάλους τους ή άρπαζαν βίαια την εξουσία, έτοιμοι να κορέσουν το μίσος τους. Καμιά από τις δύο παρατάξεις δεν είχε κανένα ηθικό φραγμό κ’ εκτιμούσε περισσότερο όσους κατόρθωναν να κρύβουν κάτω από ωραία λόγια φοβερές πράξεις. Όσοι πολίτες ήσαν μετριοπαθείς θανατώνονταν από την μια ή την άλλη παράταξη είτε επειδή είχαν αρνηθή να πάρουν μέρος στον αγώνα είτε επειδή η ιδέα και μόνο ότι θα μπορούσαν να επιζήσουν προκαλούσε εναντίον τους τον φθόνο.
   Έτσι οι εμφύλιοι σπαραγμοί έγιναν αιτία ν’ απλωθή σ’ όλο τον ελληνικό κόσμο κάθε μορφή κακίας και το ήθος, που είναι το κυριότερο γνώρισμα της ευγενικής ψυχής κατάντησε να είναι καταγέλαστο κ’ εξαφανίστηκε. Ο ανταγωνισμός δημιούργησε απόλυτη δυσπιστία και δεν υπήρχε τρόπος που να μπορή να την διαλύση, ούτε εγγυήσεις ούτε όρκοι φοβεροί. Όλοι, όταν επικρατούσαν, ξέροντας ότι δεν υπήρχε ελπίδα να κρατηθούν μόνιμα στην εξουσία, προτιμούσαν, αντί να δώσουν πίστη στους αντιπάλους τους, να πάρουν τα μέτρα τους για να μην πάθουν οι ίδιοι. Τις περισσότερες φορές επικρατούσαν οι διανοητικά κατώτεροι (οἱ φαυλότεροι γνώμην ὡς τὰ πλείω περιεγίγνοντο). Φοβόνταν την δική τους ανεπάρκεια και την ικανότητα των αντιπάλων τους κ’ έτσι, για να μην νικηθούν στη συζήτηση και για να μην πέσουν θύματα των όσων οι άλλοι θα επινοούσαν, δεν είχαν κανένα δισταγμό να προχωρήσουν σε βίαιες πράξεις. Όσοι, πάλι, περιφρονούσαν τους αντιπάλους τους, νόμιζαν ότι μπορούσαν σύγκαιρα να καταλάβουν τα σχέδιά τους. Θεωρούσαν ότι δεν ήταν ανάγκη να μεταχειριστούν βία για τα όσα μπορούσαν, καθώς νόμιζαν, να πετύχουν με τις ραδιουργίες τους. Έτσι, τις περισσότερες φορές, δεν φυλάγονταν και οι αντίπαλοί τους αφάνιζαν.
   [Στην Κέρκυρα, λοιπόν, έγιναν, για πρώτη φορά, τα φοβερά αυτά πράγματα στα οποία μπορούν να οδηγηθούν άνθρωποι που ζούν κάτω από καθεστώς [69] τυραννικό όταν τους δοθή η ευκαιρία να εκδικηθούν τους άρχοντές τους. Άλλοι, κινήθηκαν για ν’ απαλλαγούν από τη φτώχεια τους επιδιώκοντας να πάρουν τις περιουσίες των άλλων. Άλλοι χτυπούσαν άγρια και αλύπητα τους ανθρώπους της ίδιας τάξης, όχι από πλεονεξία, αλλά από το τυφλό πάθος του πρωτόγονου ανθρώπου. Ολόκληρη η ζωή της πολιτείας αναστατώθηκε και η ανθρώπινη φύση, η οποία – κι όταν ακόμα υπάρχη ευνομία – έχει την τάση να παρανομή, ξεχείλισε, κι ανατρέποντας τους νόμους, έδειξε με ικανοποίηση, όλη της την ασυγκράτητη έχθρα εναντίον κάθε εξουσίας. Αν προτίμησαν την άνομη εκδίκηση από τη δικαιοσύνη, αν προτίμησαν την πλεονεξία από την ευνομία, τούτο συνέβηκε επειδή ο φθόνος είχε διαβρώσει την ψυχή τους. Για να εκδικηθούν τους εχθρούς τους οι άνθρωποι, σε τέτοιες περιστάσεις, αγνοούν τους κανόνες επάνω στους οποίους στηρίζονται οι κοινωνίες, κανόνες όμως επάνω στους οποίους μπορούν να στηριχτούν για να σωθούν αν βρεθούν στην ανάγκη. Αλλά αδιαφορούν ξεχνώντας ότι, αν καταλύσουν όλους τους κανόνες, τότε κ’ οι ίδιοι θα στερηθούν από την προστασία τους αν έρθη στιγμή που θα την έχουν ανάγκη].  

   Η ¨διαπραγμάτευση¨ και η κατάντια μας. Πως φτάσαμε εδώ;

   Η στρατηγική της κυβέρνησης στη διαπραγμάτευση στηρίχθηκε σε πυλώνες που αποδείχθηκαν
(όπως αναμενόταν) σαθροί.
   1. Χορεύουν οι αγορές;
   Η τακτική της κυβέρνησης στηρίχθηκε στην πίστη για την αστάθεια που μπορεί να επιφέρει το GREXIT στη διεθνή και ευρωπαϊκή οικονομία προκαλώντας το φόβο των ηγετών και άρα την οπισθοχώρηση έναντι των ελληνικών διεκδικήσεων. Μια τέτοια αστάθεια εκφράζεται ως γνωστό με την πτώση των χρηματιστηρίων, την αύξηση των spreads των ομολόγων και την εκτός ελέγχου μείωση της αξίας του ευρώ έναντι των άλλων ισχυρών νομισμάτων. Σαφέστατα, για να έχει
πολιτικό νόημα αυτή η αστάθεια πρέπει να έχει διάρκεια που να αποδεικνύει ότι το GREXIT όντως επηρέασε τα θεμελιώδη στοιχεία χωρών και μεγάλων επιχειρήσεων. Αλλιώς πως οι διακυμάνσεις της βραχυχρόνιας περιόδου αποδίδονται σε κερδοσκοπικές κινήσεις. Όμως και αυτές οι βραχυχρόνιες διακυμάνσεις ήταν ελάχιστες. Το ευρώ μάλλον ισχυροποιήθηκε, τα χρηματιστήρια κατέγραψαν περιορισμένες απώλειες, ενώ τα spreads στις αγορές ομολόγων των κρατών μελών της ευρωζώνης ελάχιστα επιδεινώθηκαν, και μάλιστα για λίγες μέρες.
   Και πώς να είναι διαφορετικά. Οι μηχανισμοί χρηματοπιστωτικής και δημοσιονομικής σταθερότητας της ΕΕ έχουν ενισχυθεί δραματικά μετά το 2008. Τα κράτη μέλη (πλην της Ελλάδας) έχουν βελτιώσει τη δημοσιονομική σταθερότητα και έχουν προβεί σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Κυρίως όμως η μεγάλη αλλαγή είναι η υιοθέτηση της πολυπόθητης ποσοτικής χαλάρωσης που ολοκληρώνει τι οπλοστάσιο της ΕΚΤ να παρεμβαίνει σταθεροποιητικά όσο και αναπτυξιακά στις επιμέρους εθνικές αγορές.   

  Πολύ περισσότερο εάν σε αυτά τα χαρακτηριστικά προσθέσουμε και  την υπερβάλλουσα ρευστότητα του παγκόσμιου συστήματος λόγω της αύξησης της προσφοράς χρήματος στις ΗΠΑ την Κίνα και την ΕΕ που δίνει τη δυνατότητα επενδύσεων στα χρηματιστήρια και τις κεφαλαιαγορές. Ουσιαστικά η στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ να αποσταθεροποιήσει με τη την πολιτική διαχείριση της ελληνικής κρίσης τις διεθνείς αγορές ήταν εκ προοιμίου αποτυχημένη, ενώ η τελική πραγμάτωση της, απλώς εξέθεσε τη χώρα.
   2. Η βεβαιότητα ότι η Ελλάδα θα μείνει στο ευρώ γιατί χρωστάει πολλά… Ο πρωθυπουργός σε μια τελευταία συνέντευξη του στην κρατική τηλεόραση ομολόγησε την
απόλυτη πεποίθηση του ότι δεν θα "αφήσουν" u964 την Ελλάδα ΝΑ φύγει από το ευρώ καθώς χρωστάει πολλά, επικαλούμενος μάλιστα ότι μόνο στην ΕΚΤ χρωστάει πάνω από 130 δισ. και υπονοώντας ότι η ΕΕ δεν θα τολμήσει να τα χάσει. Μόνο που δεν έχει πληροφορηθεί σωστά. Από αυτά τα 130 και πλέον δισ., τα 118 περίπου που είναι δάνεια του ELA στα ελληνικές τράπεζες μετατρέπονται μετά από χρεοκοπία ή έξοδο από πρόγραμμα ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΑ σε εθνικό χρέος, ενώ τα υπόλοιπα είναι ομόλογα που κατέχουν οι τράπεζες του ευρωσυστήματος. Στο σύνολο τους ωστόσο, έτσι και αλλιώς, αργά ή γρήγορα, από αυτή ή μια άλλη κυβέρνηση στο μέλλον, θα πρέπει να αποπληρωθούν.
   3. Το δημοψήφισμα ως ενισχυτικό της διαπραγματευτικής δύναμης της κυβέρνησης Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η επιλογή του ΟΧΙ θα ενισχύσει τη θέση της στη διαπραγμάτευση. Από την άλλη οι εκπρόσωποι της ΕΕ έχουν καταστήσει σαφές ότι η επιλογή του ΟΧΙ θέτει τέλος στη διαπραγμάτευση. Γίνεται έτσι αυταπόδεικτο γεγονός ότι το ΟΧΙ δεν μπορεί να ενισχύει μια διαπραγμάτευση που το αντισυμβαλλόμενο μέρος αρνείται να προσέλθει. Άνθρακες και αυτός ο "θησαυρός".
   4. Η δημοσιονομική εκτροπή λόγω "αριστερής" ακύρωσης" του αστικού κράτους Η κυβέρνηση ασχολήθηκε καιροσκοπικά με την πραγματική οικονομία. Περιόρισε τη ρευστότητα μαζεύοντας την από τους φορείς του δημοσίου, ανέστειλε πληρωμές, κατέφυγε σε ρυθμίσεις αμφιβόλου εισπραξιμότητας και πολιτικής ηθικής, ενώ παράλληλα αδρανοποίησε τους ελεγκτικούς μηχανισμούς ως έμπρακτη απόδειξη της "αριστερής" "ανατροπής" του ρόλου του αστικού κράτους, Επιπλέον αδιαφόρησε πλήρως για τους παραγωγικούς φορείς περιορίζοντας τις επαφές μόνο για εργασιακά θέματα. Αποτέλεσμα η δημοσιονομική εκτροπή και η ύφεση που περιόρισαν
τη διαπραγματευτική της ισχύ.
   Όλες οι παραπάνω "στρατηγικές" συλλήψεις αποδεικνύουν την ιδεοληπτική "σοφιστεία" ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ που έχει φέρει τη χώρα σε ολέθριο αδιέξοδο. Μετατρέπουνφαντασιακά τις "υποθέσεις" επί των οποίων εργάζονται σε δεδομένα και οικοδομούν φρούδες ελπίδες και προβληματικά πολιτικά και οικονομικά αποτελέσματα όσο και διπλωματική απομόνωση.
   Στο πλαίσιο αυτό δεν διστάζουν να αγνοούν-παραβιάζουν τους ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΥΣ κανόνες  λειτουργίας της ΕΕ, των θεσμών της και ευρύτερα των διεθνών αγορών που μετέχει η χώρα  (πολλές φορές μη γνωρίζοντας ή αδιαφορώντας να πληροφορηθούν).
Κάπως έτσι, παρασυρμένοι από τον επαναστατικό οίστρο ανατροπής του παγκόσμιου καπιταλισμού… κάπως έτσι με ανόητες εικοτολογίες… βρισκόμαστε χρεοκοπημένοι και εκτός πλαισίων της ΕΕ και του ΔΝΤ… Με περιορισμό στην κίνηση κεφαλαίων… εν δυνάμει κλειστές τράπεζες και το δραχμικό όραμα των νέο-αριστερών εθνολαϊκιστών επαναστατών προ των πυλών… σε μια προοπτική χάους που εγγυάται η υπερψήφιση του ΟΧΙ στο δημοψήφισμα της Κυριακής…
   Τουλάχιστον εναπόκειται σε εμάς τους πολίτες να αποφύγουμε το διχασμό και την πόλωση… Ας ευχηθούμε για το καλύτερο. Ας παλέψουμε για το ΝΑΙ και την διασφάλιση της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας και ας ομονοήσουμε για να ξεπεράσουμε σύντομα και με αλληλεγγύη τις απαραίτητες θυσίες που χρωστάμε για να διασφαλίσουμε το μέλλον των παιδιών μας.
* Διδάσκει Διεθνή Οικονομικά στο Παν/μιο του Αιγαίου. Έχει διατελέσει διευθύνων στέλεχος εταιρειών στο χρηματοπιστωτικό τομέα. Διδάκτωρ Παν/μιου της Οξφόρδης

Αθήνα, 15/06/2015

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ  

   Επειδή διάφοροι ειδικοί και μη προτείνουν «λύσεις» για να ξεπεραστεί η οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα μας, μερικές εκ των οποίων μπορεί να είναι εξαιρετικά επικίνδυνες και προτείνονται από καθαρή ιδιοτέλεια ή ιδεοληψία, σας αναδημοσιεύουμε από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της Κυριακής 14/06/2015, δύο άρθρα οικονομικού περιεχομένου, το ένα του οικονομολόγου Ν. Οικονομίδη με τίτλο « Η λύση για το Ελληνικό χρέος » και το άλλο του δημοσιογράφου Κ. Καλλίτση με τίτλο « Η Συμμορία της Δραχμής δεν θέλει συμφωνία », τα οποία με απλό και εύκολα κατανοητό τρόπο εξηγούν τις πραγματικές λύσεις στις οποίες πρέπει να προχωρήσει η χώρα μας για να μην οδηγηθούμε στη χρεοκοπία και στον εφιάλτη της οικονομικής καταστροφής με ό,τι άλλα δεινά αυτή θα επιφέρει, ενώ ένα τρίτο άρθρο του Μπ. Παπαδημητρίου με τίτλο «Οι οικονομικές συναλλαγές ´χωρίς συμφωνία´» περιγράφει μερικά από αυτά τα δεινά.

Η λύση για το Ελληνικό χρέος

   Βρισκόμαστε στην πιο κρίσιμη καμπή της διαπραγμάτευσης και είναι απαραίτητο η Ελλάδα να υπογράψει συμφωνία αποφεύγοντας τη χρεοκοπία και την καταστροφή της νέας δραχμής. Τελευταία η κυβέρνηση λέει ότι θα δεχτεί συμφωνία μόνο αν περιλαμβάνει ρύθμιση για το χρέος. Προεκλογικά, ο ΣΥΡΙΖΑ πρότεινε διαγραφή μεγάλου μέρους (πάνω από 50%) της ονομαστικής αξίας του χρέους της Ελλάδας προς τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης. Αυτό είναι πρακτικώς αδύνατον, γιατί κάθε ευρώ που θα κέρδιζε η Ελλάδα θα έπρεπε να πληρωθεί άμεσα από τους Ευρωπαίους φορολογουμένους. Οπως δεν θα δεχόταν η ελληνική Βουλή να δωρίσει δισεκατομμύρια σε Φινλανδούς, Ολλανδούς, Γάλλους, κ.λπ., έτσι και εκείνοι δεν θα το δεχθούν.
   Υπάρχει όμως ένας άλλος τρόπος να αναδιαρθρωθεί και να μειωθεί το χρέος, που έχω προτείνει εδώ και τρία χρόνια. Χωρίς να πειράξουμε την ονομαστική αξία, ζητάμε επιμήκυνση των λήξεων του χρέους προς τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (συνολικά περίπου 180 δισ.) στα 75 χρόνια. Συγχρόνως ζητάμε τα επιτόκια να γίνουν σταθερά από κυμαινόμενα, και να μείνουν στα σημερινά πολύ χαμηλά επίπεδα.
   Αν γίνουν αυτά τα δύο, η παρούσα αξία του χρέους θα μειωθεί κατά 50%. Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας θα πληρώσουν μόνο το μισό από ό,τι τους επιβαρύνει σήμερα. Οι Ευρωπαίοι έχουν δώσει αρκετές ενδείξεις ότι δέχονται αυτή την αναδιάρθρωση. Ετσι, αυτή η ρύθμιση για το χρέος είναι το πιο εύκολο κομμάτι της συμφωνίας!Εχοντας βρει τη λύση, να πω και τι δεν πρέπει να ζητήσει η Ελλάδα. Πρώτα, όπως έγραψα πιο πάνω, δεν πρέπει να ζητήσει μείωση της ονομαστικής αξίας, γιατί θα απορριφθεί άμεσα. Δεύτερον, δεν πρέπει να ζητήσει να πληρώνει μόνο όταν η Ελλάδα έχει ανάπτυξη, όπως πρότεινε ο υπουργός Οικονομικών. Υπάρχουν δύο τεράστια προβλήματα με αυτή την πρόταση.Για να φτάσουμε στον ίδιο μέσο όρο αποπληρωμής πληρώνοντας μόνο όταν έχουμε ανάπτυξη (ενώ δεν πληρώνουμε όταν δεν έχουμε ανάπτυξη), χρειάζεται να πληρώνουμε τεράστια ποσά όταν έχουμε ανάπτυξη, που θα είναι πρακτικώς αδύνατον. Και αν δεχτούμε συμφωνία να πληρώνουμε μόνο όταν έχουμε ανάπτυξη, ουσιαστικά δεχόμαστε ελεγκτές της τρόικας για 75 χρόνια για να βλέπουν αν τα στοιχεία μας είναι σωστά.
   Τρίτον, το υπουργείο Οικονομικών έχει προτείνει να πληρώσει ο ευρωπαϊκός μηχανισμός στήριξης τα 29 δισ. που χρωστάμε στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και να αυξηθεί ισόποσα το χρέος προς το ΕΣΜ. Αυτό είναι επίσης εντελώς εξωπραγματικό γιατί ουσιαστικά ζητάει από τους Ευρωπαίους να μας δώσουν επιπλέον 29 δισ. χωρίς όρους! Η λύση του χρέους που έχω προτείνει είναι απλή και καθαρή και δεν χρειάζεται επιπλέον χρήματα από τους Ευρωπαίους φορολογουμένους. Είναι πραγματικά το πιο εύκολο κομμάτι της συμφωνίας!
* Ο κ. Νίκος Οικονομίδης είναι καθηγητής στο Stern School of Business, New York University, economides@stern.nyu.edu

Η Συμμορία της Δραχμής δεν θέλει συμφωνία

   Συμφωνούμε ότι ο πρώτος, άμεσος, σπουδαιότερος στόχος είναι (και πρέπει να είναι...) να φρενάρει και να αρχίσει η αναστροφή της ύφεσης, προκειμένου να αναχαιτισθεί η καταστροφή των θέσεων εργασίας και να γίνει δυναμική εκκίνηση μιας νέας διαδικασίας, απορρόφησης της ανεργίας (όχι διά της μετανάστευσης αλλά) διά της δημιουργίας νέων, βιώσιμων θέσεων εργασίας; Αν ναι, τότε το δέον γενέσθαι μεταξύ των υπαρκτών διαθέσιμων επιλογών, είναι ολοφάνερο: Να υπογράψουμε συμφωνία με τους εταίρους που είναι και (οι μοναδικοί στον κόσμο πρόθυμοι...) δανειστές μας.

   Οι ώρες είναι κρίσιμες, οι κουβέντες μας πρέπει να είναι καθαρές. Τα «ναι μεν αλλά», οι ασαφείς ρητορείες και τα πολιτικάντικα λόγια είναι τα τελευταία που χρειάζεται ο ελληνικός λαός σήμερα.

   Η ρήξη με τους εταίρους μας στις δεδομένες συνθήκες δεν συνιστά θεμιτή επιλογή. Ενδεχόμενη ρήξη θα οδηγούσε αναγκαστικά και αυτόματα στο υποχρεωτικό ολιγοήμερο κλείσιμο των τραπεζών και στην τελευταία Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου που θα υπέγραφε ο σημερινός πρωθυπουργός (μιας κυβέρνησης που θα αποδεικνυόταν εξαιρετικά βραχύβια, βραχύτατη παρένθεση...) για να επιβάλλει μέτρα ελέγχου στην κίνηση κεφαλαίων και στην ανάληψη καταθέσεων. Οι συνέπειες θα ήταν βαριές και διαρκείς, θα άνοιγαν ολισθηρό δρόμο όχι μόνο για την οικονομία αλλά και για τους δημοκρατικούς θεσμούς, που θα δοκιμάζονταν σκληρά από την κοινωνική αναστάτωση, την παράλυση του κράτους, τη διάλυση κρίσιμων υπηρεσιών του. Κι ας θυμόμαστε, ότι σε τέτοιες συνθήκες οι εθνικοί κίνδυνοι, αντικειμενικά, πάντα μεγεθύνονται.

   Προφανώς, υπάρχουν συμφέροντα που θεωρούν ότι η ρήξη με τους εταίρους κρύβει μεγάλες ευκαιρίες για αυτά τα ίδια. Είναι τα συμφέροντα που έχουν κωδικοποιηθεί «Συμμορία της Δραχμής». Πρόκειται για τα βρώμικα κεφάλαια της διαπλοκής, που τοκίζουν σε μια καταστροφή, για να γλιτώσουν από την απειλή της ποινής. Για τα συμφέροντα που έχουν πλουτίσει μέσω θαλασσοδανείων και τοκίζουν στην καταστροφή για να διαγραφούν τα δάνειά τους και να διατηρήσουν τη λεία, τα πλούτη τους. Για τα συμφέροντα του παρασιτισμού, που έχοντας λεηλατήσει τον τόπο, κατέφυγαν σε μαύρους λογαριασμούς και τοκίζουν στην καταστροφή με την προσδοκία να επανακάμψουν αγοράζοντας έναντι πινακίου φακής την Ελλάδα – τη γη, τις επιχειρήσεις, τον κόσμο της εργασίας.

   Αυτήν συμφέρει και αυτή τοκίζει στην έξοδο της χώρας από την Ευρωζώνη, με τη συνδρομή πολύ μικρού μέρους του πολιτικού προσωπικού είτε από συμφέρον είτε από ιδεοληψία: Η Συμμορία της Δραχμής. Οι ώρες είναι κρίσιμες, οι κουβέντες μας πρέπει να είναι καθαρές. Στις απορίες και τις (ενίοτε υποκριτικές) εκκλήσεις να εξαρτηθεί η υπογραφή μιας συμφωνίας από το ακριβές περιεχόμενό της, η απάντηση οφείλει να είναι έντιμη, σαφής, χωρίς μισόλογα. Ετσι, κατά τη γνώμη μου, ναι, πρέπει να διεκδικήσουμε την καλύτερη δυνατή συμφωνία αλλά πάντως, σε κάθε περίπτωση, η χώρα έχει ζωτικό συμφέρον να συνάψει συμφωνία. Ναι, να επιδιώξει μια καλή συμφωνία αλλά, οπωσδήποτε, να υπογράψει συμφωνία!

   Γιατί, προϋπόθεση για να διεκδικήσουμε (στην πράξη κι όχι στα έπη τα πτερόεντα...) δικαίωμα σε ένα καλύτερο αύριο (από αύριο κι όχι κατά Κέυνς μακροπρόθεσμα...) είναι η υπογραφή μιας συμφωνίας.

   Σύμφωνοι, από την ουσία, από το ακριβές περιεχόμενο της συμφωνίας θα προσδιοριστούν η ταχύτητα και η δυσκολία της νέας προσπάθειας για αναστροφή της ύφεσης και απορρόφηση της ανεργίας. Από αυτήν την άποψη, το βάρος που δίδεται πάλι στην υπερβολική φορολογική επιβάρυνση επιχειρήσεων και συνήθων υποζυγίων, δεν είναι καλός οιωνός. Αλλά, τούτου λεχθέντος, είτε λιγότερο είτε περισσότερο καλή η συμφωνία, πέραν πάσης αμφιβολίας πιστεύω ότι αυτή καθαυτήν η υπογραφή συμφωνίας είναι η προϋπόθεση για να αρθεί η αβεβαιότητα σχετικά με την ευρωπαϊκή θέση της χώρας (αυτήν, που σήμερα νεκρώνει κάθε δραστηριότητα) και να έχουμε την ευκαιρία να δοκιμάσουμε τα επόμενα βήματά μας σε μια δύσκολη πορεία υπέρβασης της ύφεσης και καταπολέμησης της ανεργίας. Ανευ συμφωνίας, ο τόπος δεν θα δοκιμάσει καν τέτοια βήματα. Θα δοκιμαστεί. Σκληρά.

   Οι οικονομικές συναλλαγές ´χωρίς συμφωνία´

   Τι θα συμβεί «χωρίς συμφωνία»; Τι θα αλλάξει στην καθημερινότητα των οικονομικών συναλλαγών; Η προσεκτική ανάλυση των μέτρων που συνήθως απαιτεί παρόμοια έκτακτη κατάσταση είναι πολύ χρήσιμη.

   Η Ελλάδα υποφέρει ήδη από μια ταχύτατη απώλεια εμπιστοσύνης στις μεσοπρόθεσμες προοπτικές της οικονομίας. Η αποτυχία των διαπραγματεύσεων θα έχει ως αποτέλεσμα την απότομη άνοδο της ανησυχίας. Εταιρικές και ιδιωτικές συμφωνίες, μεγάλες συναλλαγές και, κυρίως, επενδύσεις θα ακυρωθούν ή θα αναβληθούν για απροσδιόριστο χρόνο ή θα καθυστερήσουν για αρκετές εβδομάδες. Ως αποτέλεσμα, το ΑΕΠ θα κάνει «μεγάλη βουτιά».

   Το κράτος θα υποστεί τεράστια ζημία από την καθυστέρηση πολιτών και επιχειρήσεων στην πληρωμή των φορολογικών τους υποχρεώσεων. Η απώλεια εσόδων θα βαθύνει την εξωτερική στάση πληρωμών. Η κυβέρνηση δεν θα πληρώσει το Ταμείο και θα θέσει τη χώρα σε μερική χρεοκοπία. Στο εσωτερικό, το κράτος θα μεταθέσει «μέχρι νεωτέρας» το σύνολο των υποχρεώσεών του. Μισθοί, συντάξεις και προμήθειες θα πληρωθούν μόνο κατά ένα κάποιο μέρος τους.

   Το τραπεζικό σύστημα θα υποστεί σοβαρό κλονισμό. Ανάλογα με το μέγεθος του πανικού, οι τράπεζες θα χρειαστεί να κλείσουν έναν αριθμό τραπεζικών καταστημάτων, να θέσουν σε τεχνική αργία μερίδα των εργαζομένων τους, να περιορίσουν τις ώρες λειτουργίας τους. Αρχικώς θα περιοριστεί η τροφοδοσία των ΑΤΜs μέχρις ότου διασφαλιστεί η απαιτούμενη αυξημένη προστασία από τα αρμόδια κρατικά όργανα (αστυνομία, στρατός). Το θέμα της δημόσιας τάξης είναι από τα σημαντικότερα σε παρόμοιες περιστάσεις αφού η αδυναμία των μικρότερων εργοδοτών, ιδιαίτερα στον ανεπίσημο τομέα της οικονομίας, να πληρώσουν τις υπεσχημένες αμοιβές είναι αναμενόμενο να προκαλέσει κοινωνική αναταραχή.

   Σύμφωνα με τα σχέδια που κατά κανόνα εφαρμόζονται σε παρόμοιες περιστάσεις, η απόρριψη της συμφωνίας με τις Βρυξέλλες θα απαιτήσει την επιβολή τραπεζικής αργίας (bank holiday). Οι τράπεζες θα ανοίξουν ξανά μόνον υπό δύο προϋποθέσεις:

    (α) να υπάρξει στο μεταξύ συμφωνία

   (β) να έχει υιοθετηθεί το διάταγμα με τις διαδικασίες προστασίας των καταθέσεων, ελέγχου, δηλαδή, των κινήσεων κεφαλαίου.

   Με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, η κυβέρνηση θα ορίσει, έπειτα από γνώμη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, το ύψος των ημερησίων συναλλαγών σε μετρητά, που θα είναι άλλωστε οι μόνες δυνατές. Δεν θα λειτουργούν πιστωτικές κάρτες παρά μόνον οι χρεωστικές με το ίδιο όριο αναλήψεων. Θα καταργηθεί προσωρινώς η τραπεζική μέσω Ιντερνετ.

   Μεγάλες πληρωμές θα εγκρίνονται από αρμόδιες επιτροπές στις συστημικές τράπεζες, την Τράπεζα Ελλάδος και το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους. Είναι αναμενόμενο ότι, τουλάχιστον τις πρώτες ημέρες, οι καθυστερήσεις θα είναι σημαντικές. Σε συνδυασμό με τον αναμενόμενο προληπτικό εφοδιασμό των νοικοκυριών, ο έλεγχος των πληρωμών για εισαγωγές θα επιτρέψει φαινόμενα μαύρης αγοράς.

   Με δυο λόγια, η αρχική «χωρίς συμφωνία» περίοδος θα έχει χαρακτηριστικά καθεστώτος έκτακτης ανάγκης. Κανείς δεν γνωρίζει πόσο θα διαρκέσει. Οσο δυσκολότερη τόσο ταχύτερα θα χρειαστεί να επιλέξει η κυβέρνηση είτε την επανάληψη των συζητήσεων με τις Βρυξέλλες, είτε την προετοιμασία για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ και, τελικά, την Ευρωπαϊκή Ενωση.

Αθήνα, 10/06/2015

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ   

   Σας αναδημοσιεύουμε από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της Κυριακής 07/05/20185, το άρθρο του Μπ. Παπαδημητρίου με τίτλο " Η Ελλάδα ένα βήμα πριν την απομόνωση" και το άρθρο του Στ. Κασιμάτη με τίτλο «Ούτε καν το τέλος της αρχής», για να γνωρίζετε την εξαιρετικά επικίνδυνη κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε και να είστε προετοιμασμένοι όσο καλύτερα μπορείτε, για να αντιμετωπίσετε κάθε ενδεχόμενο.

Η Ελλάδα ένα βήμα πριν την απομόνωση - Μπ. Παπαδημητρίου

   Αν πραγματικά είχαμε ξεφύγει από τον «ζουρλομανδύα της λιτότητας», όπως ισχυρίζεται η κυβέρνηση, όλοι θα μας έβλεπαν με συμπάθεια και όχι ως έναν κίνδυνο που πρέπει με κάθε τρόπο να κρατήσουν μακριά τους. Ας σηκώσουμε τον μανδύα της πολιτικής προπαγάνδας, στην οποία τα καταφέρνει άριστα η κυβέρνηση -κι ας παραπονιέται για τα μέσα ενημέρωσης- για να διαπιστώσουμε πόσο εξαιρετικά επικίνδυνη είναι η κατάσταση.

   Ο πρωθυπουργός έχει ένα δεκαήμερο για να φτάσει σε μια αποδεκτή συμφωνία, ώστε η χώρα να επιστρέψει στην κανονικότητα την οποία είχαμε σχεδόν κατακτήσει τέτοια εποχή πριν από έναν χρόνο. Μετά το δεύτερο μισό του Ιουνίου, χωρίς συμφωνία, θα μεταφερθούμε σε ένα πολύ επικίνδυνο κόσμο: Περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων, παύση των περισσοτέρων κρατικών πληρωμών, αναστολή μεγάλου μέρους επιχειρηματικών συναλλαγών και αυξανόμενη αθέτηση πληρωμών μεταξύ ιδιωτών.

   Οι πολιτικές επιπτώσεις αυτής της οικονομικής κατάπτωσης θα είναι απρόσμενες. Οσοι σήμερα πανηγυρίζουν απειλώντας την κυβέρνηση προκειμένου να μην υιοθετήσει όσα απαιτεί μια ρεαλιστική συμφωνία, δεν θα βρίσκουν τρόπο να προφυλαχθούν από τον θυμό των πολιτών που θα ανακαλύπτουν τον τυχοδιωκτισμό των οπαδών της ρήξης.

   Για τον λόγο αυτό, η πρόταση της Αθήνας ξεχειλίζει από φόρους αν και αδιαφορεί για τα έξοδα του κράτους. Αντιθέτως, η πρόταση των Βρυξελλών ρίχνει το βάρος στην πλευρά των δαπανών, οι οποίες, δυστυχώς, αφορούν κυρίως το συνταξιοδοτικό σύστημα και τη σύνθεση των υπαλλήλων του κράτους.

   Ο Αλέξης Τσίπρας «πληρώνει» την τυχοδιωκτική τακτική των απανωτών καθυστερήσεων, λοξοδρομήσεων και εκκωφαντικών δημοσίων εμφανίσεων. Αδιαφόρησε για το γεγονός ότι η επικράτηση του λαϊκισμού, στην οποία οφείλεται η εμπλοκή των διαπραγματεύσεων, ξεκίνησε πολύ πριν αυτός κερδίσει τις εκλογές. Τους τελευταίους 14 μήνες, από τότε που ο Γιάννης Στουρνάρας έκλεισε την τέταρτη αξιολόγηση του δεύτερου προγράμματος, βρισκόμαστε σε ολιγότερο ή περισσότερο αφανή πόλεμο με τους εταίρους μας.Η κυβέρνηση συνεχίζει έναν πόλεμο που είχε ξεκινήσει το κυβερνητικό σχήμα που έχασε τις εκλογές.

   Η περίπτωση της αγοράς εργασίας είναι αποκαλυπτική. Το αρμόδιο υπουργείο εισήγαγε προς συζήτηση σχέδιο νόμου με το οποίο επιδιώκει την αντικατάσταση του σημερινού καθεστώτος ελεύθερων συλλογικών και ατομικών συμβάσεων με την παλαιά κατάσταση της γραφειοκρατικής ρύθμισης των εργασιακών σχέσεων. Αν περάσουν τα σχέδιά τους, η ανεργία θα κινηθεί ταχύτατα προς το 30%, η μερική απασχόληση και η κρυφή εργασία θα γιγαντωθούν.

   Η καθιέρωση της κομματικο-συνδικαλιστικής εξουσίας επί των επιχειρηματικών αποφάσεων είναι βέβαιο ότι θα αποθαρρύνει τις επενδύσεις, ιδιαίτερα σε εκείνους τους κλάδους που απαιτούν ευελιξία.

   Παρόμοια είναι η προσέγγιση στο θέμα του ασφαλιστικού. Η κυβέρνηση επιδιώκει την εξαμηνιαία αναβολή ρυθμίσεων που νομοθετήθηκαν πριν πέντε ή τρία χρόνια. Στόχος των ρυθμίσεων ήταν να μπει φρένο στη συνεχώς αυξανόμενη επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού, δηλαδή των φορολογουμένων, με την υποστήριξη του συνταξιοδοτικού συστήματος.

   Οι υπερβολικοί φόροι που προβλέπει το σχέδιο της Αθήνας εξηγούνται εν μέρει από αυτήν ακριβώς την αναβολή των δύσκολων, είναι αλήθεια, αναθεωρήσεων στο συνταξιοδοτικό.

   Πολλοί στην Αθήνα ποντάρουν στην αναπόδραστη αναστάτωση που θα προκαλέσει στην Ευρώπη μια ανοικτή σύγκρουση με την Ελλάδα. Χωρίς συμφωνία, η απομόνωση της Ελλάδας θα γίνει καταστροφική. Εδώ και αρκετές εβδομάδες καθίσταται σαφές ότι τα κράτη της Ζώνης του Ευρώ είναι σε πολύ καλύτερη θέση σε σύγκριση με όσα συνέβαιναν πριν από λίγους μήνες.

   Η ευρωοικονομία έχει περάσει σε θετικούς ρυθμούς, ξεπερνώντας την επίδοση της Βρετανίας και των ΗΠΑ και υπολείπεται πλέον κατά 1,5% του υψηλότατου σημείου που είχε φθάσει στο πρώτο τρίμηνο του 2008. Το κρατικό έλλειμμα της Ευρωζώνης είναι στο 2,4% του ΑΕΠ και η ανεργία μειώνεται κατά 100.000 άτομα κάθε μήνα. Η βιομηχανική παραγωγή των κρατών που αντιμετώπισαν τη χειρότερη κρίση, Ισπανία, Ιταλία και Ιρλανδία καταγράφουν τώρα τις καλύτερες επιδόσεις παγκοσμίως!

    Ιδιαίτερη σημασία αποκτά η σταδιακή αλλά σταθερή βελτίωση των ευνοϊκών αντιλήψεων που έχουν οι λαοί των μεγάλων κρατών για την πορεία της ευρωπαϊκής ανάκαμψης. Μετά τη μεγάλη άνοδο του ευρωσκεπτικισμού το 2013, στα πέντε μεγαλύτερα κράτη (Γερμανία, Γαλλία, Ην. Βασίλειο, Ιταλία και Ισπανία) ενισχύεται η πεποίθηση ότι η Ευρώπη θα τα καταφέρει.

   Η απομόνωση της Ελλάδας, αν η κυβέρνηση δεν προσέξει τις αμέσως επόμενες κινήσεις της, θα μεταβληθεί σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία της καταστροφής που πάντοτε ακολουθεί την ρήση όπως την εννοούν οι ακραίοι του κυβερνητικού συνασπισμού.

   Ούτε καν το τέλος της αρχής - Στ. Κασιμάτη

   Δεν υπάρχει άνθρωπος, πιστεύω, ο οποίος παρακολουθεί τα πολιτικά στην Ελλάδα και δεν γνωρίζει τι είναι το σύνδρομο Στρατούλη. Εντούτοις, οφείλω να το περιγράψω στα γρήγορα, διότι μεταξύ των αναγνωστών υπάρχουν οπωσδήποτε και εκείνοι που έχουν την πρόνοια να προστατεύουν τον εαυτό τους, κλείνοντας αμέσως την τηλεόραση άμα τη εμφανίσει της σεπτής μορφής του υπουργού Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Πρόκειται, λοιπόν, για την ψυχική κατάσταση κατά την οποία ο ασθενής αρχίζει να τρέμει στο σώμα και στη φωνή, ενώ συγχρόνως τα μάτια του γουρλώνουν με τις κόρες να στροβιλίζονται. Η ένταση της φωνής υψώνεται στο επίπεδο της τσιρίδας, ταυτοχρόνως κομπιάζει ασύστολα και εκτοξεύει σταγονίδια σιέλου κατά ριπάς. Συχνά, ιδίως όταν η κρίση του ασθενούς παρατείνεται λόγω αμηχανίας των παρισταμένων, παρατηρείται έντονη εφίδρωση και κοκκίνισμα του προσώπου.
   Από την περασμένη Πέμπτη, που δημοσιεύθηκαν οι προτάσεις των δύο πλευρών, στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ γίνεται «του Στρατούλη». Και είναι απολύτως φυσικό να συμβαίνει αυτό, αφού η Κ.Ο., καθώς και τα κομματικά όργανα του ΣΥΡΙΖΑ, αποτελούνται ως επί το πλείστον από πρόσωπα τα οποία δεν θέλουν να έχουν σχέση με την πραγματικότητα, συχνά μάλιστα την εχθρεύονται ανοιχτά. Τώρα, όλοι αυτοί οφείλουν να υπερασπισθούν τη δέσμη της κυβέρνησης με μέτρα βαρύτερα από εκείνα του μέιλ Χαρδούβελη. Ειδάλλως, θα πρέπει να μας εξηγήσουν πώς αντιλαμβάνονται την αξιοπρέπεια όταν μας φέρνει στο ίδιο επίπεδο με την –κατά τα λοιπά αξιολάτρευτη– Ζάμπια. Είναι δυνατόν να υπερασπισθούν τις προτάσεις της κυβέρνησης; Ο μόνος τρόπος για να απαντήσω, χωρίς να κρύψω την αβεβαιότητά μου, είναι με ένα σχήμα λιτότητας: δεν το βλέπω εύκολο...Για να γίνει αντιληπτός ο βαθμός της δυσκολίας, αρκεί να θυμηθούμε τη μάχη που είχε δώσει ο ΣΥΡΙΖΑ κατά της εργαλειοθήκης του ΟΟΣΑ. Είχαν κατηγορήσει τότε τον αρμόδιο υπουργό Ανάπτυξης Κ. Χατζηδάκη ότι είχε «υποκλέψει» (αυτό το ρήμα είχε χρησιμοποιήσει στη Βουλή ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ) την περίφημη εργαλειοθήκη. Εννοούσε, δηλαδή, ότι δήθεν η εργαλειοθήκη δεν ήταν του ΟΟΣΑ, αλλά ο Χατζηδάκης είχε χώσει μέσα τα δικά του και παρουσίαζε το σύνολο ως προτεινόμενο από τον ΟΟΣΑ. Ο Χατζηδάκης, προκειμένου να διαψεύσει την παράλογη κατηγορία, αναγκάστηκε να καταθέσει στη Βουλή ως και φωτογραφία του με τον Α. Γκουρία του ΟΟΣΑ τη στιγμή της παράδοσης των σχετικών εγγράφων στα χέρια του υπουργού.
   Υπό το πρίσμα των πρόσφατων γεγονότων, είναι ειρωνεία ότι ο ΣΥΡΙΖΑ τότε κέρδισε τη μάχη. Εφθειρε έναν από τους καλύτερους υπουργούς της κυβέρνησης, συσπείρωσε την πασοκαρία της συμπολίτευσης (πράσινη και γαλάζια) κατά συγκεκριμένων μέτρων και υποχρέωσε την κυβέρνηση να τα αποσύρει. Σήμερα είναι ο ΣΥΡΙΖΑ εκείνος που υιοθετεί τη δεύτερη (βελτιωμένη) έκδοση της εργαλειοθήκης και προτείνει, λ.χ., την πώληση των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων από τα σούπερ μάρκετ! (Μήπως ο Χατζηδάκης πρέπει να προσχωρήσει στον ΣΥΡΙΖΑ; Λέω...)Από την πλευρά του προσωπικού συμφέροντος, επομένως, ήταν λογικό ο πρωθυπουργός να φέρει το ζήτημα στη Βουλή, ώστε να σταθμιστεί από τους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ μέσα σε κλίμα κομματικού «πατριωτισμού». Το πόσο δύσκολη είναι η θέση του ΣΥΡΙΖΑ το φανέρωσε η ομιλία του πρωθυπουργού στη Βουλή την Παρασκευή. Επεχείρησε το δικό του πρόβλημα να το κάνει πρόβλημα της αντιπολίτευσης, θέτοντας το ερώτημα εάν η αντιπολίτευση συμφωνεί με τις προτάσεις των θεσμών, ενώ το πραγματικό ερώτημα ήταν εάν ο ΣΥΡΙΖΑ συμφωνεί με τη δική του πρόταση.
   Τρία είναι τα σενάρια που ανοίγονται μπροστά μας, έπειτα από τις πρόσφατες εξελίξεις. Το πρώτο και, προφανώς, καλύτερο θα ήταν εάν η συμφωνία επιτευχθεί, με υποφερτές απώλειες στον ΣΥΡΙΖΑ, εφόσον προηγουμένως οι θεσμοί βελτιώσουν κάπως τις προτάσεις τους. Υπάρχει η εκτίμηση ότι αυτό δεν είναι τελείως απίθανο, ειδικά με δύο μέτρα τα οποία ο πρωθυπουργός αναφέρει διαρκώς στις δηλώσεις του: την κατάργηση του ΕΚΑΣ και την αύξηση του ΦΠΑ στο ηλεκτρικό ρεύμα. Αν αυτά έχουν περιληφθεί στην πρόταση των εταίρων για τη διαπραγματευτική αξία τους μόνον και, τελικά, αποσυρθούν, ίσως ο Τσίπρας μπορέσει να πουλήσει στον κόσμο του σαν δική του νίκη τη δήθεν υποχώρηση της άλλης πλευράς.Το δεύτερο σενάριο είναι εκείνο των εκλογών – εξ όσων αντιλαμβάνομαι, το ενδεχόμενο του δημοψηφίσματος  έχει  μάλλον  αποκλεισθεί  από το επιτελείο της κυβέρνησης. Αν οι εσωτερικές αντιδράσεις στον ΣΥΡΙΖΑ πάρουν διαστάσεις  που  δεν περιορίζονται με ημίμετρα, τότε η προσφυγή στις  κάλπες  είναι  ο μόνος τρόπος για να ανασυντάξει ο Τσίπρας το κόμμα επί τη βάσει της συμφωνίας με τους εταίρους. Ούτε και αυτό  είναι  εύκολο  και, επιπλέον, προϋποθέτει ικανότητες από πλευράς  του  πρωθυπουργού τις οποίες δεν διαθέτει. Τέλος, το τρίτο  σενάριο  είναι  της ρήξης με ό,τι αυτή συνεπάγεται, και προτιμώ να μην το σκέπτομαι καθόλου.
   Είτε έτσι, όμως, είτε αλλιώς, το πρόβλημα της χώρας δεν επιδέχεται λύση, όσο ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει η κυρίαρχη πολιτική δύναμη. Τόσο η πορεία των διαπραγματεύσεων όσο και η αλλοπρόσαλλη πολιτική στο εσωτερικό που ασκείται ερήμην της διαπραγμάτευσης, δείχνουν ότι ακόμη και αν αυτή η κυβέρνηση καταλήξει σε συμφωνία, ακόμη και αν όλο το δράμα με τους εταίρους τελειώσει με αγκαλιές, φιλιά και κλάματα χαράς, και πάλι πρέπει να είναι κάποιος αφελής για να πιστέψει ότι από εκεί και πέρα θα είναι όλα μέλι-γάλα. Η φράση του Τσώρτσιλ από τη γνωστή ομιλία του για τη νίκη στο Αλαμέιν* θα ταιριάζει και για τη δική μας περίπτωση: Δεν θα είναι η αρχή του τέλους, αλλά μόνον το τέλος της αρχής – και ούτε.
* Μια λεπτομέρεια συγκινητική για ορισμένους εξ ημών είναι ότι την ομιλία αυτή, που έκανε ο Τσώρτσιλ στις 10 Νοεμβρίου 1942, στο ετήσιο γεύμα του δημάρχου του Λονδίνου, την ξεκίνησε με μία αναφορά στον «late Mr. Venizelos»…