Αθήνα  6/5/2015    

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

   Επειδή τα μεγαλύτερα λάθη, για να μην τα ονομάσουμε εγκλήματα, γίνονται σήμερα στον τομέα της παιδείας, που είναι μετά την υγεία το πολυτιμότερο αγαθό για μία κοινωνία, αναδημοσιεύουμε δύο άρθρα που αντλήσαμε το μεν ένα από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της Κυριακής 03/05/2015 με τίτλο «Η παιδεία στην εποχή των κόκκινων Χμερ» του Νίκου Μαραντζίδη και το άλλο από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της Τρίτης 05/05/2015 με τίτλο «Το καμάρι των Η.Π.Α. θα καταργούνταν στην Ελλάδα» των Μ. Κατραμάτου και Γερ. Πετράτου, προς ενημέρωση σας.

Η παιδεία στην εποχή των κόκκινων Χμερ - Νίκου Μαραντζίδη

   Οι Κόκκινοι Χμερ. Ισως οι νεότεροι να τους έχουν ξεχάσει, αλλά είμαι σίγουρος πως οι παλιότεροι τους θυμούνται. Εμειναν στην ιστορία ως ένα από τα ριζοσπαστικότερα επαναστατικά κινήματα στον κόσμο, συνδυάζοντας τον μαρξιστικό εξισωτισμό με τον ακραίο ξενοφοβικό εθνολαϊκισμό. Ανάμεσα στα χρόνια 1975-1979, επέβαλαν μία από τις πλέον βίαιες και ταχείες διαδικασίες κοινωνικής μεταβολής, σοκάροντας τη διεθνή κοινή γνώμη.

   Προκειμένου να δουν άμεσα το όραμά τους να υλοποιείται και να μετατρέψουν τη χώρα τους, την Καμπότζη, σε μια κοινωνία χωρίς ανισότητες και καπιταλιστική εκμετάλλευση, εξανάγκασαν περίπου δύο εκατομμύρια κατοίκους των πόλεων να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και να πιάσουν δουλειά στα χωράφια-κολεκτίβες. Εκτός από αυτούς που έχασαν τη ζωή τους από την πείνα και τις κακουχίες, χιλιάδες άλλοι δολοφονήθηκαν, βασανίστηκαν και φυλακίστηκαν με την κατηγορία του αντιδραστικού υπονομευτή και του λακέ του ιμπεριαλισμού.

   Οι Κόκκινοι Χμερ επιθυμούσαν να εκκαθαρίσουν κάθε ύποπτο στοιχείο. Εξάλλου, σύμφωνα με το σύνθημά τους, το να κρατούσαν τους αντιδραστικούς στη ζωή δεν προσέφερε κανένα όφελος, ενώ αν τους εξόντωναν δεν θα επέφερε καμία ζημία! Στο στόχαστρο λοιπόν της νέας επαναστατικής εξουσίας μπήκαν οι μορφωτικές και οικονομικές ελίτ, οι επιχειρηματίες, οι βουδιστές μοναχοί, οι γνώστες της γαλλικής γλώσσας και οι εθνικές μειονότητες. Τα αποτελέσματα ξεπέρασαν κάθε φαντασία. Υπολογίζεται πως, κατά τα έτη 1975-1979, το καθεστώς προκάλεσε ή συνέβαλε στον θάνατο ενάμισι εκατομμυρίου ανθρώπων, δηλαδή περίπου του 20% του πληθυσμού της χώρας. Το γεγονός αυτό κατέταξε τους Χμερ ανάμεσα στα πλέον εγκληματικά καθεστώτα του εικοστού αιώνα.

   Λιγότερο γνωστό είναι το «μεγαλειώδες» έργο των Κόκκινων Χμερ στην εκπαίδευση, το οποίο στηρίχτηκε στη φιλοσοφική επιδίωξη της απόλυτης ισότητας μεταξύ των ανθρώπων. Ως εκ τούτου, η διάκριση και η αριστεία αντιμετωπίστηκαν ως αντιδραστικές επιδιώξεις, κατάλοιπα του καπιταλιστικού παρελθόντος. Για τους Χμερ έπρεπε να εκριζωθεί αμέσως η άθλια συνήθεια να θέλει κάποιος να ξεχωρίζει από τους άλλους.

   Πολλοί θεώρησαν πως οι Κόκκινοι Χμερ ήταν από θέση αρχής εναντίον της εκπαίδευσης, προτιμώντας να κυβερνούν έναν αγράμματο λαό. Οπως όμως εξηγούν οι Chigas και Mosyakov, ειδικοί στην ιστορία της Καμπότζης, αυτό είναι λάθος. Οι Χμερ ενδιαφέρθηκαν ιδιαίτερα για την εκπαίδευση. Οργάνωσαν ένα εκπαιδευτικό σύστημα βασισμένο στη λογική πως όλοι έπρεπε να έχουν την ίδια ακριβώς εκπαίδευση, η οποία όφειλε να συνδυάζει τη γνώση της γραφής και της ανάγνωσης με τις αξίες της νέας κοινωνίας, ώστε οι άνθρωποι στη συνέχεια να μπορούν να γίνουν ικανοί και ενεργοί προπαγανδιστές της νέας κοινωνίας.

   Πρωταρχικός σκοπός του νέου εκπαιδευτικού συστήματος ήταν η ενστάλαξη στους νέους της επαναστατικής συνείδησης και το ξερίζωμα των πολιτισμικών, γλωσσικών και καλλιτεχνικών δεξιοτήτων και άλλων υπολειμμάτων των υπό διωγμό καπιταλιστικών και ιμπεριαλιστικών τάξεων. Η εκπαίδευση έπρεπε να καλλιεργήσει μια νέα κουλτούρα που να βρίσκεται σε αρμονία με τις εξισωτικές και αντι-ελίτ αντιλήψεις και σοσιαλιστικές επιδιώξεις του καθεστώτος. Στο εκπαιδευτικό τους σύστημα δεν υπήρχαν ούτε εξετάσεις, ούτε πιστοποιητικά και διπλώματα. Αυτά θεωρούνταν κατάλοιπα του πνεύματος του ατομικιστικού ανταγωνισμού και βρίσκονταν σε αντίθεση με την ανιδιοτελή άμιλλα και τη συλλογική συνείδηση που υποτίθεται πως καλλιεργούσε η νέα κοινωνία.

   Η επιθυμία για διάκριση δεν ήταν απλώς κατακριτέα, αλλά τιμωρούνταν και μάλιστα αυστηρά. Τα άτομα που είχαν τέτοιες τάσεις αντιμετωπίζονταν ως βαθιά διεφθαρμένα. Ως συνέπεια, και επειδή μάλιστα η χρήση γυαλιών ή το διάβασμα ξενόγλωσσων βιβλίων εκλαμβανόταν ως επίδειξη κοινωνικής υπεροχής, οι μορφωμένοι άνθρωποι έκρυβαν ή κατέστρεφαν τα γυαλιά και τα ξενόγλωσσα βιβλία τους, ντύνονταν ως χωρικοί και υποδύονταν τους αγράμματους, προκειμένου να αποφύγουν τους μπελάδες.

   Βεβαίως, ξέρω πως θα πείτε ότι όλα τα παραπάνω είναι παλιές και μακρινές ιστορίες, ελάχιστα διδακτικές και χρήσιμες σήμερα. Για πολλούς οι κόσμοι του ολοκληρωτισμού θεωρούνται νεκροί πλέον και δεν ασκούν ούτε φόβο ούτε γοητεία. Ισως και να είναι έτσι. Ως εκ τούτου, όποιος ισχυριστεί πως βρίσκει αναλογίες ανάμεσα στις εκπαιδευτικές αντιλήψεις των Χμερ και τις αλλαγές που προωθεί το υπουργείο Παιδείας της χώρας μας, θα είναι προφανώς ένας κακοπροαίρετος οπισθοδρομικός που δεν μπορεί να συλλάβει το ανορθωτικό έργο και την αναβάθμιση που θα προκύψει στην εκπαίδευση από τις αλλαγές του υπουργείου Παιδείας.

   Γιατί, βέβαια, η κατάργηση των πειραματικών σχολείων και η περιφρόνηση της έννοιας της διάκρισης και της αριστείας, η προς τα κάτω ισοπέδωση των μορφωτικών απαιτήσεων, η επιστροφή της «αιώνιας» φοίτησης και των «αιώνιων» φοιτητών, η κατάργηση της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας για την εκλογή των πανεπιστημιακών οργάνων, η κατάργηση των αγγλόγλωσσων τμημάτων είναι σπουδαίες και εμπνευσμένες από το μέλλον αλλαγές που εισάγουν οι μεγάλοι τιμονιέρηδες του εκπαιδευτικού μας συστήματος και διόλου αναχρονιστικές.

   Τελικά, το φάντασμα του κομμουνισμού μπορεί να μην πλανάται πάνω από την Ευρώπη, όπως ήθελε σαρκαστικά ο Μαρξ, αλλά ίσως να έχει κουρνιάσει κουρασμένο ακριβώς πάνω από τη χώρα μας.
* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα και στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας.

Το καμάρι των Η.Π.Α. θα καταργούνταν στην Ελλάδα – Μ. Κατραμάτου και Γερ. Πετράτου

  Είμαστε δύο από τα 50.000 μέλη της Εταιρείας Φυσικών Επιστημών των ΗΠΑ (American Physical Society). Ο σκοπός της είναι η προαγωγή των φυσικών επιστημών «προς όφελος της κοινωνίας και της ανθρωπότητας». Η Εταιρεία έχει ανακηρύξει ορισμένα μέρη των ΗΠΑ Ιστορικές Τοποθεσίες Φυσικής (όπως η UNESCO ανακηρύττει Μνημεία Πολιτιστικής Κληρονομιάς). Οι πιο διάσημες είναι το Εθνικό Εργαστήριο του Μπέρκλεϊ, ο Γραμμικός Επιταχυντής του Στάνφορντ (όπου εργαστήκαμε για το διδακτορικό μας) και το Εθνικό Εργαστήριο του Μπρουκχέιβεν. Πάνω από 15 βραβεία Νομπέλ Φυσικής έχουν απονεμηθεί για ανακαλύψεις που έχουν γίνει σε αυτά τα ιστορικά μέρη. Οσο παράξενο και αν φαίνεται, ανάμεσα στις ιστορικές τοποθεσίες Φυσικής αυτής της Εταιρείας είναι και ένα σχολείο στην πόλη της Νέας Υόρκης, το Λύκειο των Επιστημών του Μπρονξ (The Bronx High School of Science).
   Το Μπρονξ είναι ένα από τα τρία δημόσια λύκεια της Νέας Υόρκης που ειδικεύονται σε θετικές επιστήμες και τεχνολογία. Εχει 3.000 μαθητές, εκ των οποίων οι περισσότεροι προέρχονται από μειονότητες και ασθενή οικονομικά στρώματα του πληθυσμού της πόλης. Οι περισσότεροι καθηγητές έχουν τίτλους μεταπτυχιακών σπουδών, πολλοί διδακτορικό, ορισμένοι δε διδάσκουν και σε πανεπιστήμια. Το σχολείο έχει χορωδία, μπάντα για ροκ κονσέρτα, μπάντα για τζαζ και συμφωνική ορχήστρα, όλες αποτελούμενες φυσικά από μαθητές του. Οι ξένες γλώσσες που διδάσκονται εκεί περιλαμβάνουν Γαλλικά, Ισπανικά, Νέα Ελληνικά, Ιταλικά, Κινεζικά, Κορεάτικα και Γιαπωνέζικα. Ολοι οι απόφοιτοι του Μπρονξ συνεχίζουν τις σπουδές τους σε καλά πανεπιστήμια των ΗΠΑ, πολλοί στα κέντρα αριστείας της Ivy League (Χάρβαρντ, Πρίνστον κ.α.).Ανάμεσα στους αποφοίτους του λυκείου, 8 έχουν τιμηθεί με το βραβείο Νομπέλ Επιστημών, 6 με το βραβείο Πούλιτζερ, 6 με το Εθνικό Μετάλλιο Επιστημών των ΗΠΑ, ενώ πάνω από 50 έχουν εκλεγεί στις Εθνικές Ακαδημίες Επιστημόνων και Μηχανικών. Τα άλλα δύο εξειδικευμένα δημόσια λύκεια της πόλης της Νέας Υόρκης είναι το Λύκειο του Στάιβεσαντ (Stuyvesant High School) και το Τεχνικό Λύκειο του Μπρούκλιν.
   Ανάμεσα στα επιτεύγματα των αποφοίτων τους είναι και 6 βραβεία Νομπέλ Επιστημών. Είσοδος σε αυτά τα λύκεια, που διαφέρουν σημαντικά από τα παραδοσιακά δημόσια σχολεία στις ΗΠΑ (με τα γνωστά προβλήματα και ανεπάρκειες) είναι δυνατή μόνον έπειτα από επιτυχείς εισαγωγικές εξετάσεις, όπου κάθε χρόνο διαγωνίζονται περίπου 30.000 μαθητές για 2.900 θέσεις. Είναι ομολογουμένως κέντρα αριστείας, το καμάρι των ΗΠΑ, γιατί «προετοιμάζουν τους ηγέτες της επιστήμης και της τεχνολογίας της αυριανής εποχής». Τα συνολικά 14 βραβεία Νομπέλ τους είναι όσα όλα τα βραβεία Νομπέλ που έχουν απονεμηθεί σε Ιταλούς επιστήμονες!
   Ας γυρίσουμε όμως τώρα πίσω στο Λύκειο του Μπρονξ. Γιατί η Εταιρεία Φυσικών Επιστημών των ΗΠΑ το ανακήρυξε το 2010 Ιστορικό Τόπο Φυσικής; Απλώς επειδή οι 7 από τους 8 νομπελίστες του Μπρονξ είναι φυσικοί! Ανάμεσά τους είναι ο Leon Cooper, o Sheldon Glashow και ο Steven Weinberg, από τους διασημότερους φυσικούς της εποχής μας. Δικαιολογημένα η Εταιρεία το έχει ανακηρύξει Μνημείο Φυσικής!Στην Ελλάδα, ένα λύκειο σαν του Μπρονξ θα χαρακτηριζόταν Πρότυπο με αξιόλογους καθηγητές, στο οποίο οι μαθητές μπαίνουν με εξετάσεις. Επίσης θα χαρακτηριζόταν και Πειραματικό, μιας και συνεχώς δοκιμάζονται εκεί νέα προγράμματα σπουδών, νέες μέθοδοι διδασκαλίας, νέα εργαστηριακά μαθήματα και σύγχρονες εφαρμογές τεχνολογίας για διδακτικούς σκοπούς. Στην Ελλάδα, το Λύκειο των Επιστημών θα ήταν ένα από τα σχολεία που θέλει να καταργήσει ο αξιότιμος υπουργός Παιδείας και συνάδελφος φυσικός Αρ. Μπαλτάς. Θα μπορούσε να εξηγήσει την κατάργησή τους στους συναδέλφους του Cooper, Glashow και Weinberg; Θα του υπενθύμιζαν ότι οι άνθρωποι της επιστήμης, των γραμμάτων, της τέχνης και του πολιτισμού είναι γνωστοί παγκοσμίως ως θιασώτες της αρχής του εξισωτισμού στον ανώτερο καλύτερο αριθμητή.
* Η κ. Μίνα Κατραμάτου είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Φυσικής και ο κ. Γεράσιμος Πετράτος καθηγητής Φυσικής στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο Κεντ, Οχάιο, ΗΠΑ.