Προς
Η.ΔΙ.Κ.Α. Α.Ε.
Γεν. Γραμματέα Δημόσιας Υγείας, κ. Παν. Πρεζεράκο
Κοινοποίηση
Υπ. Υγείας, κ. Βασ. Κικίλια

Αθήνα,15/12/2020
Αρ. Πρωτ. : 71

Προβλήματα που ανακύπτουν από την εφαρμογή του υπ’ αριθμ. Πρωτ. 8389/10.12.2020  εγγράφου που απεστάλη από το γραφείο του Γεν. Γραμματέα Δημόσιας Υγείας

Αξιότιμοι κύριοι,
Στις 10.12.2020, το Γραφείο Γενικoύ Γραμματέα Δημόσιας Υγείας απέστειλε σε όλα τα Εργαστήρια της χώρας που διενεργούν διαγωνιστικό έλεγχο για τον ιό SARS-COV-2 το υπ’ αριθμ. Πρωτ. 8389/10.12.2020 έγγραφο αίτημα με θέμα «Λειτουργία του Εθνικού Μητρώου Ασθενών COVID-19» με το οποίο απαιτείται από τα Εργαστήρια η άμεση αποστολή προς την ΗΔΙΚΑ Α.Ε. στοιχείων για τις εξετάσεις που αυτά έχουν διενεργήσει από την έναρξη της πανδημίας έως τις 10.12.2020.
Σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. 2649/10.04.2020 απόφαση του Υπουργείου Υγείας «Σύσταση και βασικές παράμετροι λειτουργίας του Εθνικού Μητρώου Ασθενών από τον κορωνοϊό CΟVID-19, σύμφωνα με τα οριζόμενα στις δια¬τάξεις των άρθρων 29 της από 30.3.2020 Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου (ΠΝΠ) «Μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας του κορωνοϊού COVID-19 και άλλες κατεπείγουσες διατάξεις», άρθρο 1 παρ. 1 «Συστήνεται… από το Υπουργείο Υγείας, ως υπεύθυνο επεξεργασίας υπό την έννοια του άρθρου 4 στοιχ. (7) του ΓΚΠΔ, το Εθνικό Μητρώο Ασθενών από τον κορωνοϊό CΟVID-19 («Εθνικό Μητρώο Ασθενών COVID-19»), ως σύστημα αρχειοθέτησης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα υπό την έννοια του άρθρου 4 στοιχ. (6) του ΓΚΠΔ.» Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 2 της απόφασης αυτής «Ορίζεται εκτελούσα την επεξεργασία, για λογαριασμό του Υπουργείου Υγείας, για τη λειτουργία του συστήματος αρχειοθέτησης του Εθνικού Μητρώου Ασθενών COVID-19, η εταιρεία με την επωνυμία «ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ» και τον διακριτικό τίτλο «ΗΔΙΚΑ Α.Ε.» που έχει συσταθεί με το ν. 3607/2007.»
Επιπλέον, σύμφωνα και με την υπ’ αριθμ. 2650/10.04.2020 κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών Υγείας και Επικρατείας, η ενημέρωση του Εθνικού Μητρώου Ασθενών COVID-19 είναι υποχρεωτική από τα Διαγνωστικά Εργαστήρια που διενεργούν εξετάσεις για την ανίχνευση του ιού SARS-CoV-2, περιλαμβάνοντας την καταγραφή των δειγμάτων που ελήφθησαν προς εξέταση αλλά και την καταγραφή του συνόλου των αποτελεσμάτων από τους διαπιστευμένους χρήστες (άρθρο 3 υπ’ αριθμ. 2650/10.04.2020 κοινής Υπουργικής Απόφασης) σε πραγματικό χρόνο.
Με βάση την αρχή της ακρίβειας που προβλέπεται από το άρθρο 5 παρ. 1 στ. δ’ του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία των Δεδομένων (ΕΕ) 679/2016 – ΓΚΠΔ (“GDPR”) “Τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα: είναι ακριβή και, όταν είναι αναγκαίο, επικαιροποιούνται· πρέπει να λαμβάνονται όλα τα εύλογα μέτρα για την άμεση διαγραφή ή διόρθωση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα τα οποία είναι ανακριβή, σε σχέση με τους σκοπούς της επεξεργασίας («ακρίβεια»)”.
Επιπροσθέτως όμως, στο ίδιο άρθρο 5 του ΓΚΠΔ, παρ. 1 στ. γ’ προβλέπεται και η αρχή της ελαχιστοποίησης των δεδομένων, ήτοι “Τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα: είναι κατάλληλα, συναφή και περιορίζονται στο αναγκαίο για τους σκοπούς για τους οποίους υποβάλλονται σε επεξεργασία («ελαχιστοποίηση των δεδομένων»)”. Σύμφωνα με την αρχή αυτή,  απαιτείται να υποβάλλονται σε επεξεργασία μόνο δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα επαρκή, συναφή και απολύτως απαραίτητα στο μέτρο του αναγκαίου σε σχέση με τον σκοπό της επεξεργασίας. Εν προκειμένω, η καταχώριση των προσωπικών δεδομένων των εξεταζόμενων για την ανίχνευση του ιού SARS-CoV-2 στο Εθνικό Μητρώο Ασθενών COVID-19 αποτελεί εκτεταμένη επεξεργασία δεδομένων, η οποία είναι απαραίτητη για λόγους δημόσιου συμφέροντος στον τομέα της δημόσιας υγείας, καθώς και για σκοπούς αρχειοθέτησης προς το δημόσιο συμφέρον (άρθρο 9 παρ. 1 στ. στ’ και ι’ του ΓΚΠΔ). Η εν λόγω επεξεργασία θα πρέπει να υπόκειται σε κατάλληλες εγγυήσεις για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των υποκειμένων των δεδομένων σύμφωνα με τον ΓΚΠΔ, ενώ θα πρέπει να διασφαλίζονται συγκεκριμένα εχέγγυα για την τήρηση της αρχής της ελαχιστοποίησής τους.  
Στην υπό εξέταση περίπτωση, το Γραφείο Γενικού Γραμματέα Δημόσιας Υγείας επιθυμεί την εκ νέου αποστολή προσωπικών δεδομένων εξεταζόμενων από τα Διαγνωστικά Εργαστήρια στην ΗΔΙΚΑ ΑΕ, με σκοπό την εξακρίβωση της ακρίβειας των δεδομένων που ήδη διαθέτει. Η αποστολή αυτή ωστόσο αντιβαίνει στην ως άνω αρχή της ελαχιστοποίησης των δεδομένων, καθώς τα δεδομένα που ζητούνται βρίσκονται ήδη καταχωρημένα στα συστήματά της ΗΔΙΚΑ ΑΕ, αφού το κάθε Διαγνωστικό Εργαστήριο τα καταχωρεί εκεί συστηματικά και σε καθημερινή βάση. Με τον τρόπο αυτό, διασφαλίζεται ότι όλα τα δεδομένα που βρίσκονται στο Μητρώο Ασθενών COVID-19 είναι ακριβή αλλά και επαρκή για τον σκοπό που επιδιώκεται, ήτοι για σκοπούς αρχειοθέτησης προς το δημόσιο συμφέρον και την προστασία της δημόσιας υγείας.
Επιπλέον, η συγκέντρωση και η μαζική αποστολή λιστών με στοιχεία εξεταζόμενων για τους οποίους διενεργήθηκαν εξετάσεις για την ανίχνευση του ιού SARS-CoV-2 αποτελεί επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, η οποία δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί απαραίτητη και συναφής με τους ως άνω σκοπούς. Αντιθέτως, κρίνεται σαφώς υπερβολική και εκτός του εθνικού κι ευρωπαϊκού πλαισίου για την προστασία της ιδιωτικότητας, αφού παραβιάζονται θεμελιώσεις αρχές προστασίας των προσωπικών δεδομένων που προβλέπονται και τα κράτη είναι υποχρεωμένα να τηρούν.
Επιπλέον, από τον συνδυασμό των διατάξεων του άρθρου 22 παρ. 3 και του άρθρου 25 παρ. 2  του Νόμου 4624/2019, προκύπτει ότι επιτρέπεται μεν η διαβίβαση ειδικών κατηγοριών προσωπικών δεδομένων από ιδιωτικούς σε δημόσιους φορείς, ωστόσο θα πρέπει να λαμβάνονται αυστηρά μέτρα προστασίας τους, όπως η ψευδωνυμοποίηση. Εν προκειμένω, από το Γραφείο Γενικού Γραμματέα Δημόσιας Υγείας ζητούνται ολόκληρα τα ονοματεπώνυμα των εξεταζόμενων, μαζί με τα αποτελέσματα των εξετάσεών τους, με αποτέλεσμα να παραβιάζονται και οι παραπάνω διατάξεις του νόμου.  
Τέλος, η συγκέντρωση και εν συνεχεία η διαβίβαση των δεδομένων αυτών από τα Διαγνωστικά Εργαστήρια, θα προσθέσει επιπλέον φόρτο εργασίας στην ήδη βεβαρημένη καθημερινότητα των τελευταίων, τα οποία λόγω της ανεξέλεγκτης διασποράς του ιού λειτουργούν με σαφέστατα ταχύτερους ρυθμούς, υποχρεώνοντάς τα σε επιπρόσθετη εργασία και σπατάλη πολύτιμου χρόνου, τον οποίο αφιερώνουν με αυταπάρνηση στην καθημερινή παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθμιας υγείας.
Συμπερασματικά, τα Διαγνωστικά Εργαστήρια της Χώρας δεν δύνανται να αποστείλουν τις σχετικές λίστες στην ΗΔΙΚΑ ΑΕ, καθώς τηρούν στο σύνολό τους την υποχρέωση για τη συμπλήρωση του Εθνικού Μητρώου Ασθενών COVID-19, ενώ παράλληλα επιθυμούν να συμμορφώνονται καθ’ όλα με τις απαιτήσεις του εθνικού κι ευρωπαϊκού πλαισίου για την προστασία των προσωπικών δεδομένων των εξεταζόμενών τους.
Επιπλέον, αναφορικά με τα διαδικαστικά προβλήματα που προκύπτουν από το υπ’ αριθμ. Πρωτ. 8389/10.12.2020 έγγραφο που απεστάλη από το Γραφείο του Γενικoύ Γραμματέα Δημόσιας Υγείας, παρακαλούμε όπως μας παράσχετε διευκρινίσεις στα κατωτέρω ερωτήματα και παρατηρήσεις.
 
1.    Με το ανωτέρω έγγραφο συστήνεται στους φορείς διενέργειας των test ανίχνευσης SARS Cov 2  η διασύνδεση των πληροφοριακών τους συστημάτων (LIS) με το Εθνικό Μητρώο COVID-19. Η διασύνδεση αυτή θα μπορούσε να γίνει βάσει του ΑΜΚΑ του εξεταζόμενου που αποτελεί το ταυτοποιητικό στοιχείο, μέσω του οποίου θα μπορούσε να εξασφαλιστεί η καταχώριση του από τον πάροχο υγείας  στο μητρώο με ιδιαίτερη ασφάλεια και ταχύτητα .
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι για την καταχώριση 100 εξεταζόμενων με την υφιστάμενη κατάσταση (το σύστημα πετά συχνά πυκνά τον χρήστη εκτός) απαιτούνται 130min.
Όπως αντιλαμβάνεστε για καταχωρηθούν ημερησίως 1500 – 3000 tests απαιτείται τεράστιος χρόνος τουλάχιστον από δύο διοικητικούς υπαλλήλους. Την ίδια στιγμή η ΗΔΙΚΑ που υποστηρίζει την ηλεκτρονική πλατφόρμα του μητρώου απήντησε σε σχετικό μας ερώτημα ότι αδυνατεί να υποστηρίξει την ανωτέρω διασύνδεση .
2.    Στις οδηγίες αναφέρεται ότι ο πάροχος υγείας οφείλει αμελλητί να προβαίνει στην ηλεκτρονική καταγραφή των δειγμάτων προς εξέταση κατά την ημέρα της παραλαβής του. Αυτή η απαίτηση είναι αδύνατον να ικανοποιηθεί, τουλάχιστον όταν οι διαπιστευμένοι χρήστες είναι βιοπαθολόγοι  γιατί στους χρήστες αυτούς δεν παράσχεται η δυνατότητα δημιουργίας ¨εντολή παραγγελίας¨ παρά μόνο καταχώρηση αποτελέσματος. Ως εκ τούτου την επομένη ημέρα από τη λήψη του δείγματος που θα εκδοθεί το αποτέλεσμα, θα μπορούν να καταχωρήσουν στο σύστημα τα δείγματα και τα αποτελέσματα αυτών.
3.    Με αφορμή το ανωτέρω πρόβλημα, ποια είναι η χρησιμότητα της καταχώρισης στο Εθνικό Μητρώο και των αρνητικών δειγμάτων με την αποτύπωση στοιχείων που ανήκουν στην κατηγορία ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων του εξεταζόμενου;  Γιατί δεν αρκούν από τον χρήστη η ηλεκτρονική καταχώριση στο Εθνικό Μητρώο των πληροφοριών : α) Αριθμός Ημερήσιων Δειγμάτων που παρελήφθησαν β) Αριθμός ημερήσιων δειγμάτων που διενεργήθηκαν γ) και η καταχώρηση των ΑΜΚΑ μόνο εκείνων των εξεταζόμενων που βρέθηκαν θετικοί ;
4.    Καθημερινά διενεργείται ένας μεγάλος αριθμός test που εκτιμάται στο 10% - 12% των συνολικών, που αφορούν επανέλεγχο του εξεταζόμενου γιατί είχαν βρεθεί θετικοί σε πρωτύτερο χρονικό διάστημα. Εάν ο επανέλεγχος γίνεται στο ίδιο εργαστήριο, τότε υπάρχει η δυνατότητα επαλήθευσης του ιστορικού του εξεταζόμενου ως προς την παρελθοντική θετικότητα του αποτελέσματος του, αν όχι τότε πρόκειται για θετικότητα κατά δήλωση.
Μετά τα ανωτέρω γεννάται το ερώτημα:
Αν στον επανέλεγχο το δείγμα βρεθεί θετικό, καταχωρείται εκ νέου στο σύστημα ή θα πρέπει να υπάρξει ξεχωριστό πεδίο που να δηλώνεται ότι πρόκειται για θετικό από επανέλεγχο ;
5.    Ζητάτε από κάθε εργαστήριο να συμπληρώσει τον πίνακα καταγραφής εργαστηριακών εξετάσεων για ένα χρονικό διάστημα ( από την έναρξη της πανδημίας έως 10/12 ) περίπου 8 μηνών.
Πέραν του γεγονότος ότι είναι μια τρομερά επίπονη και χρονοβόρος διαδικασία , σε μία εποχή που τα εργαστήρια πιέζονται τόσο για την διενέργεια των tests όσο και εξαιτίας της απομείωσης του προσωπικού τους, λόγω των μέτρων της πανδημίας, από την άλλη δεν αντιλαμβανόμεθα την αναγκαιότητα επανάληψης της πληροφορίας όταν από την αρχή της πανδημίας ενημερώνονταν τόσο ο ΕΟΔΥ, όσο και το Υπουργείο Υγείας (όταν το απαίτησε) και για το συνολικό διενεργούμενο ημερήσιο αριθμό test , όσο και για τον ημερήσιο αριθμό θετικών  test.

           Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ                        Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
 Ι. Καραμηνάς                                        Ι.Μάκκας